{"id":3022,"date":"2020-08-18T13:32:53","date_gmt":"2020-08-18T11:32:53","guid":{"rendered":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/?p=3022"},"modified":"2020-08-18T14:24:55","modified_gmt":"2020-08-18T12:24:55","slug":"17-23-lipca-1920","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/","title":{"rendered":"17\u201323 lipca 1920"},"content":{"rendered":"\n<p><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"aligncenter wp-image-2986 size-full img-fluid\" src=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/Artboard-2-copy-2-1.png\" alt=\"\" width=\"972\" height=\"378\" srcset=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/Artboard-2-copy-2-1.png 972w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/Artboard-2-copy-2-1-300x117.png 300w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/Artboard-2-copy-2-1-768x299.png 768w\" sizes=\"(max-width: 972px) 100vw, 972px\" \/><\/p>\n<p><strong>\u201eWiktoria 1920\u201d to 31-odcinkowy, cotygodniowy cykl, w kt\u00f3rym co pi\u0105tek zostaje przedstawiony kolejny tydzie\u0144 prze\u0142omowego roku 1920. Historia zosta\u0142a zapisana wspomnieniami os\u00f3b, kt\u00f3re bra\u0142y udzia\u0142 w tamtych wydarzeniach \u2013 listami, pami\u0119tnikami, notatkami prasowymi, oficjalnymi depeszami. Z<span class=\"\">ebrane \u017ar\u00f3d\u0142a oddaj\u0105 g\u0142os dow\u00f3dcom i \u017co\u0142nierzom, robotnicom, urz\u0119dniczkom, ksi\u0119\u017com, artystkom, mieszka\u0144com miast i wsi.\u00a0<\/span>Materia\u0142 zosta\u0142 przygotowany przez\u00a0<a href=\"https:\/\/karta.org.pl\/\">O\u015brodek KARTA<\/a>\u00a0na zlecenie\u00a0<a href=\"http:\/\/niepodlegla.gov.pl\/\">Biura Programu NIEPODLEG\u0141A<\/a>, w ramach obchod\u00f3w setnej rocznicy odzyskania przez Polsk\u0119 niepodleg\u0142o\u015bci i odbudowy polskiej pa\u0144stwowo\u015bci. Zapraszamy do lektury kolejnego odcinka z cyklu \u201eWiktoria 1920\u201d.<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: center\"><strong>\u2042<\/strong><\/p>\n<p style=\"text-align: center\"><strong>17\u201323 lipca<\/strong><\/p>\n<p><strong>17 lipca sowiecki komisarz spraw zagranicznych Gieorgij Cziczerin w nocie do rz\u0105du brytyjskiego odrzuca mediacj\u0119 pa\u0144stw zachodnich w rokowaniach z Polsk\u0105. 19 lipca oddzia\u0142y sowieckiego Frontu Zachodniego zajmuj\u0105 Grodno; tego dnia, na posiedzeniu Rady Obrony Pa\u0144stwa Roman Dmowski, przyw\u00f3dca Narodowej Demokracji, usi\u0142uje bez skutku odebra\u0107 J\u00f3zefowi Pi\u0142sudskiemu rol\u0119 g\u0142\u00f3wnodowodz\u0105cego. Strajk robotnik\u00f3w w Gda\u0144sku, Niemczech, Czechos\u0142owacji, Wielkiej Brytanii i Belgii parali\u017cuje dostawy dla walcz\u0105cej Polski. 20 lipca premier W\u0142adys\u0142aw Grabski rezygnuje z funkcji premiera. 23 lipca w Smole\u0144sku zostaje powo\u0142any sowiecki rz\u0105d dla Polski; w sk\u0142adzie m.in. Julian Marchlewski i Feliks Dzier\u017cy\u0144ski.<\/strong><\/p>\n<p><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"alignnone wp-image-3017 size-full\" src=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/14.jpg\" alt=\"\" width=\"1635\" height=\"1784\" srcset=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/14.jpg 1635w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/14-275x300.jpg 275w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/14-938x1024.jpg 938w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/14-768x838.jpg 768w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/14-1408x1536.jpg 1408w\" sizes=\"(max-width: 1635px) 100vw, 1635px\" \/><\/p>\n<p style=\"text-align: center\">Bitwa nad Niemnem i Szczar\u0105<br \/>[w:] A. Przybylski, \u201eWojna Polska 1918-1921\u201d.<br \/>Ze zbior\u00f3w Biblioteki Narodowej<\/p>\n<p style=\"text-align: center\"><strong>\u2042<\/strong><\/p>\n<p><strong>Mjr Kazimierz \u015awitalski (szef referatu polityczno-prasowego Naczelnego Wodza) w dzienniku:<\/strong><\/p>\n<p>[Symonowi] Petlurze Komendant t\u0142umaczy\u0142, \u017ce <em>vis maior<\/em> [si\u0142a wy\u017csza], jak\u0105 jest opinia Europy, przesz\u0142a do porz\u0105dku dziennego nad Ukrain\u0105. [\u2026] Ukrai\u0144cy sami musz\u0105 stwarza\u0107 fakty dokonane, kt\u00f3re by dowiod\u0142y, \u017ce Ukraina istnieje. Takim faktem by\u0142oby powstanie, kt\u00f3re powinna zrobi\u0107 Ukraina. Petlura chcia\u0142, by rozpocz\u0105\u0107 kwesti\u0119 Galicji Wschodniej. Ko\u00admendant odpowiedzia\u0142, \u017ce tu <em>vis maior<\/em> jest opinia Polski. Na mobilizacj\u0119 w Galicji Wschodniej nie zgodzi\u0142 si\u0119.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Warszawa, 17 lipca 1920<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[Kazimierz \u015awitalski, <em>Diariusz 1919\u20131935<\/em>, Warszawa 1992]<\/p>\n<p>\u00a0<\/p>\n<p><strong>Juliusz Zdanowski (ziemianin, polityk zwi\u0105zany z Narodow\u0105 Demokracj\u0105) w dzienniku:<\/strong><\/p>\n<p>Dzisiaj rozlepiaj\u0105 w najlepsze po ulicach swoje odezwy PPS-y. Okrzyk \u201eprecz z Grabskim, niech \u017cyje rz\u0105d w\u0142o\u015bcia\u0144sko-robotniczy\u201d \u2013 przypomi\u00adna mi zupe\u0142nie styl i tre\u015b\u0107 owych odezw w wili\u0119 lubelskiego przewrotu [w listopadzie 1918]. Na jutro przygotowane zjazdy i wiece, nacisk na rz\u0105d i heca na ambasad\u0119 an\u00adgielsk\u0105. Rz\u0105dzenie w\u015br\u00f3d dw\u00f3ch bardzo ostrych pr\u0105d\u00f3w, z kt\u00f3rych jeden uderza w Naczelnika Pa\u0144stwa, a drugi w szefa rz\u0105du, robi si\u0119 niemo\u017cli\u00adwo\u015bci\u0105. Nie maj\u0105c tradycji urz\u0119dniczej i urz\u0119dnik\u00f3w z krwi i ko\u015bci bezpar\u00adtyjnych, owszem \u2013 obsadzaj\u0105c stanowiska wy\u017csze lud\u017ami dojrza\u0142ymi w in\u00adnej atmosferze, ma si\u0119 z konieczno\u015bci ludzi z zabarwieniem politycznym. Aparat rz\u0105dowy krzy\u017cuje si\u0119 wzajemnie w dzia\u0142aniach. [\u2026] Wreszcie nale\u017ca\u0142oby dzi\u015b wszystkie pisma zamkn\u0105\u0107 i zostawi\u0107 tylko dzien\u00adnik urz\u0119dowy. Zakaza\u0107 partyjnych og\u0142osze\u0144, a przede wszystkim zakaza\u0107 partyjnych biur werbunkowych do wojska. Przecie\u017c dzi\u015b tworzy si\u0119 osob\u00adne wprost kadry wojskowe.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Warszawa, 17 lipca 1920<\/p>\n<p>\u00a0<\/p>\n<p>Dzie\u0144 dzisiejszy po\u015bwi\u0119cony by\u0142 Armii Ochotniczej. Poch\u00f3d jej, z\u0142o\u017cony przewa\u017cnie z m\u0142odziutkich ch\u0142opc\u00f3w, wywo\u0142ywa\u0142 okrzyki entuzjazmu. Wozy sprzedaj\u0105ce po\u017cyczk\u0119 pa\u0144stwow\u0105 stara\u0142y si\u0119 ten entuzjazm w inny zn\u00f3w spos\u00f3b zdyskontowa\u0107. M\u0142odzie\u0144com zdatnym, a cywilnym robiono<em> avanie <\/em>[zniewa\u017cano] na ulicach. Podniecenie by\u0142o ogromne. Kocha\u0107 mo\u017cna w tej Warszawie ten szczery, szeroki, g\u0142\u0119boko si\u0119gaj\u0105cy pr\u0105d narodowy. Ma si\u0119 wra\u017cenie, \u017ce w\u015br\u00f3d tych ludzi i przy ich pomocy mo\u017cna wszelkie od\u015brodkowe d\u0105\u017cno\u015bci st\u0142umi\u0107 i zdusi\u0107.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Warszawa, 18 lipca 1920<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[<em>Dziennik Juliusza Zdanowskiego<\/em>, t. 3: <em>4 VIII 1919 \u2013 28 III 1921<\/em>, Szczecin 2014]<\/p>\n<p><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"alignnone wp-image-3018 size-full\" src=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small.jpg\" alt=\"\" width=\"1772\" height=\"1159\" srcset=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small.jpg 1772w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small-300x196.jpg 300w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small-1024x670.jpg 1024w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small-768x502.jpg 768w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small-1536x1005.jpg 1536w\" sizes=\"(max-width: 1772px) 100vw, 1772px\" \/><\/p>\n<p style=\"text-align: center\">Warszawa, plac Saski, 18 lipca 1920.<br \/>Ochotnicy przed wyruszeniem na front.<br \/>Fot. Wac\u0142aw Rokosz \/ Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego<\/p>\n<p><strong>Wincenty Witos (dzia\u0142acz ch\u0142opski, pose\u0142 na Sejm Ustawodawczy):<\/strong><\/p>\n<p>Po drodze spotka\u0142em trzech \u017co\u0142nierzy, wracaj\u0105cych rzekomo spod Kijowa. Zbiedzeni i zmizerowani, bez obuwia i bielizny, z trudem wlekli bose, pokaleczone nogi. [\u2026] Pu\u0142k ich, po odwrocie spod Kijowa, zosta\u0142 w lasach na Wo\u0142yniu otoczony przez bolszewik\u00f3w, rozbity i zniszczony. [\u2026] Ch\u0142opi ukrai\u0144scy podpalali lasy i wielu \u017co\u0142nierzy upiekli \u017cywcem. Przera\u017ceni i oszo\u0142omieni szli przed siebie na o\u015blep, a\u017c nareszcie na jakiej\u015b stacji wsiedli na poci\u0105g i jechali przez trzy dni, gdy\u017c poci\u0105g szed\u0142 nies\u0142ychanie powoli, a nieraz sta\u0142 ca\u0142ymi godzinami. Nikt si\u0119 ich nigdzie o nic nie pyta\u0142, ani ich nie zatrzymywa\u0142. My\u015bleli, \u017ce armia polska przesta\u0142a ju\u017c zupe\u0142nie istnie\u0107 [\u2026].<\/p>\n<p>Rozpocz\u0105\u0142em natychmiast swoj\u0105 robot\u0119 po wsiach. Ludzi po poostu nie mog\u0142em pozna\u0107, wsz\u0119dzie panika i niedowierzanie. Ch\u0142opi spodziewali si\u0119 wtargni\u0119cia bolszewik\u00f3w na pewno, byli zm\u0119czeni i zniech\u0119ceni do wszystkiego. [\u2026] Zdarza\u0142o si\u0119 nawet na moich zgromadzeniach, \u017ce ch\u0142opi wyst\u0119powali przeciw s\u0142u\u017cbie wojskowej i p\u0142aceniu podatk\u00f3w. Narzekali g\u0142o\u015bno na n\u0119dz\u0119, zdzierstwo pan\u00f3w, ksi\u0119\u017cy i \u017byd\u00f3w. Nieraz na zgromadzeniach s\u0142ysza\u0142em okrzyki: \u201eNiech do wojska id\u0105 panowie i \u017bydzi, my nie mamy czego broni\u0107!\u201d. Czasem mia\u0142em wra\u017cenie, \u017ce te has\u0142a by\u0142y wyuczone, cho\u0107 nierzadko dyktowa\u0142a je gorycz. Sk\u0105d one pochodzi\u0142y, nie wiedzia\u0142em, ale wiedzia\u0142em, \u017ce robi\u0142y bardzo du\u017ce i nieprzyjemne wra\u017cenie.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Wierzchos\u0142awice, 18 lipca 1920<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[Wincenty Witos, <em>Moje wspomnienia, <\/em>Pary\u017c 1964]<\/p>\n<p><strong>\u00a0<\/strong><\/p>\n<p><strong>P\u0142k J\u00f3zef Jaklicz<\/strong> <strong>(dow\u00f3dca 25 Pu\u0142ku Piechoty WP):<\/strong><\/p>\n<p>Zgn\u0119biony jestem wiadomo\u015bciami, jakoby Rada Obrony Pa\u0144stwa przyj\u0119\u0142a warunki Lloyda George\u2019a, kt\u00f3rych podstaw\u0105 jest linia Zbrucza i Bugu. Je\u015bli to prawda, to\u00a0chyba przyjdzie sobie w \u0142eb strzeli\u0107. Na to cz\u0142owiek wojuje lat tyle, karku ochotnie nadstawia, bije si\u0119 w Bia\u0142ej Rusi, Litwie, Wschodniej Galicji, aby w rezultacie wszystko to odda\u0107. My\u015bl\u0105c o tym, zdaje mi si\u0119, \u017ce oszalej\u0119 albo rozniec\u0119 rokosz w wojsku i b\u0119d\u0119 si\u0119 bi\u0142 do upad\u0142ego.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Rafaj\u0142\u00f3wka (Ukraina), 18 lipca 1920<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[<em>Rok 1920. Wojna polsko-radziecka we wspomnieniach i innych dokumentach<\/em>, Warszawa 1990]<\/p>\n<p>\u00a0<\/p>\n<p><strong>Z informacji w \u201eRzeczpospolitej\u201d: <\/strong><\/p>\n<p>Jeden z najpi\u0119kniejszych dni prze\u017cy\u0142a wczoraj Warszawa, mimo coraz to silniejsze gro\u017aby Sowiet\u00f3w, mimo przyrzecze\u0144 [sowieckiego dyplomaty Leonida] Krasina w Londynie, \u017ce wojna Polski z Sowietami sko\u0144czy si\u0119 po zaj\u0119ciu Warszawy. Stolica Polski przekona\u0142a wczoraj ma\u0142odusznych i wrog\u00f3w, \u017ce w chwilach niebezpiecze\u0144stw umie powsta\u0107, w karnych si\u0119 skupi\u0107 szeregach i by\u0107 gotow\u0105 do odparcia najkrwawszych wra\u017cych zamierze\u0144. [\u2026] O \u015bwitaniu ju\u017c o szyby okien \u015bpi\u0105cego jeszcze miasta uderza\u0142 takt rytmiczny st\u0105pa\u0144 ochotniczych oddzia\u0142\u00f3w, gotuj\u0105cych si\u0119 do rewii przez wodza i organizatora ich gen. [J\u00f3zefa] Hallera. [\u2026]<\/p>\n<p>Dwie godziny szli zwartymi szeregami ochotnicy, zda\u0142o si\u0119, \u017ce nie ma im ko\u0144ca, \u017ce oto ca\u0142y nar\u00f3d sformowa\u0142 si\u0119 w kolumny i przez stolic\u0119 Rzeczpospolitej przeci\u0105ga na uprzytomnienie wszystkim \u017cywym, \u017ce dla mocy ducha polskiego nie ma granic i ko\u0144ca. Uczniowie, studenci, robotnicy, w\u0142o\u015bcianie przeci\u0105gaj\u0105 przed oczyma swego wodza, nios\u0105c w oczach, w ca\u0142ej swej postawie przysi\u0119g\u0119 walki do zwyci\u0119stwa. Przechodzi oddzia\u0142 kosynier\u00f3w. [\u2026] Dzie\u0144 wczorajszy by\u0142 [\u2026] ukrzepieniem tej wiary, \u017ce Polska nie tylko nie zgin\u0119\u0142a, ale \u017ce ka\u017cda ch\u0119tna wra\u017ca my\u015bl znajdzie odpowied\u017a w niez\u0142omnej mocy polskiego ducha. Stolica Polski \u015blubowa\u0142a wczoraj zwyci\u0119stwo.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Warszawa, 19 lipca 1920<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[<em>Wczorajsze \u015bwi\u0119to Armii Ochotniczej,<\/em> \u201eRzeczpospolita\u201d nr 35\/1920]<\/p>\n<p>\u00a0<\/p>\n<p><strong>Mjr Ignacy Boerner<\/strong> <strong>(szef Oddzia\u0142u II Sztabu 3 Armii WP)<\/strong> <strong>w raporcie do Naczelnego Wodza:<\/strong><\/p>\n<p>19 lipca wkroczyli bolszewicy do Grodna. [\u2026] Czerezwyczajka przez ca\u0142y czas funkcjonowa\u0142a bardzo energicznie. Liczba os\u00f3b rozstrzelanych dotychczas nie zosta\u0142a potwierdzona, ludno\u015b\u0107 twierdzi, \u017ce 200\u2013300 os\u00f3b rozstrzelali \u2013 to jest plon czerezwyczajki. [\u2026] Ambulatorium Polskiego Czerwonego Krzy\u017ca funkcjonowa\u0142o do ostatniej chwili. Pracowa\u0142y w nim dwie siostry mi\u0142osierdzia [\u2026]. Obydwie zosta\u0142y w haniebny spos\u00f3b zgwa\u0142cone (zn\u0119ca\u0142o si\u0119 po kilku Kozak\u00f3w). Maj\u0105tek ambulatorium zosta\u0142 rozgrabiony.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[Stefan Kami\u0144ski, <em>Lata walk i zam\u0119tu na Ukrainie (1917\u20131921)<\/em>, Warszawa 1928]<\/p>\n<p><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"alignnone wp-image-3019 size-full\" src=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/OK-007881-scaled.jpg\" alt=\"\" width=\"1574\" height=\"2560\" srcset=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/OK-007881-scaled.jpg 1574w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/OK-007881-184x300.jpg 184w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/OK-007881-630x1024.jpg 630w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/OK-007881-768x1249.jpg 768w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/OK-007881-944x1536.jpg 944w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/OK-007881-1259x2048.jpg 1259w\" sizes=\"(max-width: 1574px) 100vw, 1574px\" \/><\/p>\n<p style=\"text-align: center\">Grodno, 1920.<br \/>P\u0142on\u0105ca cerkiew.<br \/>Fot. O\u015brodek KARTA<\/p>\n<p><strong>J\u00f3zef Pi\u0142sudski na posiedzeniu Rady Obrony Pa\u0144stwa:<\/strong><\/p>\n<p>Zwracam si\u0119 do pan\u00f3w jeszcze, \u017ceby\u015bcie weszli w po\u0142o\u017cenie cz\u0142owieka, kt\u00f3ry postawiony zosta\u0142 na czele nowo powstaj\u0105cej Polski, w kt\u00f3rego r\u0119kach jest urz\u0105d naczelnika pa\u0144stwa i naczelnego wodza. Zgodzicie si\u0119 sami \u2013 co to za pa\u0144stwo, gdzie [&#8230;] stale i systematycznie stoj\u0119 w ogniu oskar\u017ce\u0144. Mnie bierze obrzydzenie do pa\u0144stwa, kt\u00f3re ma takiego przedstawiciela, kt\u00f3ry swoj\u0105 osob\u0105 zadra\u017cnia stosunki. [&#8230;] Musi by\u0107 jaka\u015b przyczyna, \u017ce nasze wojska teraz ci\u0105gle przegrywaj\u0105. [&#8230;] Przecie\u017c ci sami ludzie, kt\u00f3rzy prowadzili do zwyci\u0119stw, dzi\u015b przegrywaj\u0105.<\/p>\n<p>Jest jedno s\u0142owo Napoleona, kt\u00f3re laikom wydaje si\u0119 \u015bmieszne: trzy czwarte powodzenia to jest moralno\u015b\u0107, a jedna czwarta technika. I kiedy ludzie, kt\u00f3rzy zwyci\u0119\u017cali, teraz si\u0119 za\u0142amuj\u0105, to im brak tej morali, ale j\u0105 wojsko musi wzi\u0105\u0107 z kraju. [&#8230;] Wobec braku morali, wobec zawiedzenia nadziei, \u017ce interwencja Ententy b\u0119dzie pr\u0119dka, zr\u00f3bcie nareszcie, [by stronnictwa] powiedzia\u0142y sobie \u2013 bronimy pa\u0144stwa, zr\u00f3bcie ten rz\u0105d, porwijcie ludzi, poruszcie masy. \u017beby \u017co\u0142nierz widzia\u0142, \u017ce w tym kraju jest jaka\u015b ch\u0119\u0107 obrony [&#8230;]. Wy wszyscy stoicie nad przepa\u015bci\u0105, wy jutro wyrzyna\u0107 si\u0119 b\u0119dziecie; czy wobec tego nie mo\u017cecie wyrzec si\u0119 pewnych rzeczy? Czy wobec tego armia mo\u017ce by\u0107 zdrowa: kiedy przysz\u0142y chwile pr\u00f3by, wy\u015bcie nie wytrzymali. Prosz\u0119 pan\u00f3w, zastan\u00f3wcie si\u0119, je\u017celi ja mam czyni\u0107 niezgod\u0119, to\u00a0usu\u0144cie mnie, we\u017acie kogo innego, mo\u017ce si\u0119 pogodzicie na chwil\u0119, ale zbud\u017acie [si\u0119], [&#8230;] bo inaczej jest tylko \u0142atanie, na kt\u00f3re ja id\u0119, bo to jest m\u00f3j psi obowi\u0105zek.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Warszawa, Belweder, 19 lipca 1920<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[<em>Rok 1920. Wojna polsko-radziecka we wspomnieniach i innych dokumentach<\/em>, Warszawa 1990]<\/p>\n<p>\u00a0<\/p>\n<p><strong>Por. Kobyli\u0144ski (34 Pu\u0142k Piechoty WP):<\/strong><\/p>\n<p>Przyby\u0142 kurier i zamiast rozkaz\u00f3w do\u00a0natarcia przywi\u00f3z\u0142 zawiadomienie dow\u00f3dcy brygady, \u017ce wysy\u0142a do nas pi\u0119\u0107 czo\u0142g\u00f3w. Na t\u0119 wie\u015b\u0107 zapanowa\u0142o wielkie poruszenie \u2013 nowa bro\u0144, o kt\u00f3rej tylko z opowiada\u0144 i opis\u00f3w wiedzieli\u015bmy, ma nam za chwil\u0119 przyj\u015b\u0107 na pomoc. [\u2026]<\/p>\n<p>Zrobi\u0142y na nas silne wra\u017cenie; powa\u017cny ch\u00f3d, szybko\u015b\u0107 piechura, \u0142agodne poruszenia si\u0119 bez szcz\u0119ku i ha\u0142asu \u2013 nadaj\u0105 tej broni gro\u017an\u0105 powag\u0119 i wzbudzaj\u0105 zaufanie. Nad jednym czo\u0142giem powiewa male\u0144ka chor\u0105giewka \u2013 to czo\u0142g dow\u00f3dcy. Chor\u0105giewka chyli si\u0119 to w lewo, to w prawo. Wydaje w ten spos\u00f3b rozkazy swym podkomendnym czo\u0142gom. Uzbrojone by\u0142y trzy w dzia\u0142ka 37 mm, dwa w kaemy. Z broni swej uczyni\u0142y natychmiastowy u\u017cytek, strzelaj\u0105c do widocznych ju\u017c grupek przeciwnika. Przybycie czo\u0142g\u00f3w da\u0142o has\u0142o do natarcia. [&#8230;] Wielu \u017co\u0142nierzy id\u0105c w linii z dala od czo\u0142g\u00f3w, a chc\u0105c si\u0119 im z bliska przypatrze\u0107, podsuwa\u0142o si\u0119 bli\u017cej i powoli przy ka\u017cdym czo\u0142gu potworzy\u0142y si\u0119 grupki \u017co\u0142nierzy maszeruj\u0105cych za i z boku czo\u0142g\u00f3w, jak gdyby im towarzyszyli i korzystali z ich os\u0142ony.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Olszanka k. Grodna, 21 lipca 1920<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[<em>34 pp. Atak na Olszank\u0119 i forty Grodna dnia 21 lipca 1920 r.<\/em>, oprac. por. Kobyli\u0144skiego, CAW, I.400.562]<\/p>\n<p>\u00a0<\/p>\n<p><strong>Witowt Putna (dow\u00f3dca bolszewickiej 27 Dywizji Strzeleckiej):<\/strong><\/p>\n<p>Stan wojska (ju\u017c pojawi\u0142y si\u0119 oznaki silnego wyczerpania), a szczeg\u00f3lnie stan zaplecza, zacz\u0105\u0142 mnie niepokoi\u0107. Dywizje porusza\u0142y si\u0119 ca\u0142y czas w szybkim tempie i przeszed\u0142szy od Berezyny daleko w g\u0142\u0105b terytorium przeciwnika \u2013 nie mog\u0142y dostatecznie zabezpieczy\u0107 ty\u0142\u00f3w. [&#8230;] Wyra\u017anie odczuwalna w rejonie mi\u0144skim sympatia spo\u0142ecze\u0144stwa dla czerwonych, bli\u017cej Bugu zacz\u0119\u0142a bledn\u0105\u0107. Niema\u0142y w tym udzia\u0142 mia\u0142 fakt, \u017ce oderwani od baz, nie maj\u0105c transportu kolejowego dla armii, wykorzystywali\u015bmy niezliczon\u0105 liczb\u0119 ch\u0142opskich podw\u00f3d. Wed\u0142ug ch\u0142opa, przepowiadane przez nas oswobodzenie od ucisku pan\u00f3w \u2013 s\u0142uszna sprawa, ale na razie \u2013 oparta na domys\u0142ach, a on jest zmuszony tygodniami w\u0142\u00f3czy\u0107 si\u0119 z podwod\u0105, kiedy na polach stoi przejrza\u0142e zbo\u017ce.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[Witowt Putna, <em>K Wisle i obratno<\/em>, Moskwa 1927, t\u0142um. Agnieszka Knyt]<\/p>\n<p><img loading=\"lazy\" decoding=\"async\" class=\"alignnone wp-image-3020 size-full\" src=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/MWP_plakat-polski-nr-inw-28369-2-ver1_small-scaled.jpg\" alt=\"\" width=\"1863\" height=\"2560\" srcset=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/MWP_plakat-polski-nr-inw-28369-2-ver1_small-scaled.jpg 1863w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/MWP_plakat-polski-nr-inw-28369-2-ver1_small-218x300.jpg 218w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/MWP_plakat-polski-nr-inw-28369-2-ver1_small-745x1024.jpg 745w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/MWP_plakat-polski-nr-inw-28369-2-ver1_small-768x1056.jpg 768w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/MWP_plakat-polski-nr-inw-28369-2-ver1_small-1118x1536.jpg 1118w, https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/MWP_plakat-polski-nr-inw-28369-2-ver1_small-1490x2048.jpg 1490w\" sizes=\"(max-width: 1863px) 100vw, 1863px\" \/><\/p>\n<p style=\"text-align: center\">Plakat z 1920 roku.<br \/>Ze zbior\u00f3w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie<\/p>\n<p><strong>Zofia Romanowicz\u00f3wna (mieszkanka Lwowa) w dzienniku:<\/strong><\/p>\n<p>Dzikie hordy zbli\u017caj\u0105 si\u0119 do nas. Nasze dzielne, nasze nadzwyczajne m\u0142ode wojsko dot\u0105d odpiera ich, broni\u0105c ze wszystkich si\u0142 \u2013 ale na jak d\u0142ugo jeszcze tych si\u0142 wystarczy, gdy tam taka szalona przewaga liczebna? Tu ostre pogotowie, a od wczoraj nowy pop\u0142och. [&#8230;] A nie tylko dla nas tutaj to takie gro\u017ane, takie straszliwe \u2013 przecie\u017c ta nawa\u0142a dzikich bestii nieodparta rozla\u0142aby si\u0119 na zach\u00f3d.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Lw\u00f3w, 21 lipca 1920<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[Zofia Romanowicz\u00f3wna, <em>Dziennik lwowski 1842\u20131930<\/em>, t. 2, <em>1888\u20131930<\/em>, Warszawa 2005]<\/p>\n<p>\u00a0<\/p>\n<p><strong>Ks. Micha\u0142 Wo\u017aniak (proboszcz parafii Chojnata): <\/strong><\/p>\n<p>Na froncie bardzo \u017ale. Oddano ju\u017c Wilno, Mi\u0144sk, S\u0142uck, Husiatyn. Uchod\u017a\u00adcy emigruj\u0105 w Pozna\u0144skie i na Pomorze. Podobno ju\u017c Grodno zaj\u0119te. W kraju obudzi\u0142 si\u0119 niebywa\u0142y patriotyzm, ale tylko w\u015br\u00f3d inteligencji, bo ch\u0142opi oboj\u0119tnie te wie\u015bci przyjmuj\u0105, nie rozumiej\u0105c grozy po\u0142o\u017cenia. [\u2026]<\/p>\n<p>W parafii ch\u0142opcy szkolni ch\u0119tnie id\u0105 do wojska. Starsze roczniki z wielk\u0105 obaw\u0105 czekaj\u0105 chwili powo\u0142ania przymusowego, bo ju\u017c listy ich na gwa\u0142t formuj\u0105. Obywatelstwo opodatkowa\u0142o si\u0119 dobrowolnie na rzecz armii i ma da\u0107 5 procent swoich koni do wojska. Ch\u0142opi nie, z ma\u0142ymi wyj\u0105tkami.<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">Chojnata (\u0141\u00f3dzkie), 22 lipca 1920<\/p>\n<p style=\"text-align: right\">[Ks. Micha\u0142 Wo\u017aniak, <em>Kronika parafii Chojnata 1911\u20131920<\/em>, Warszawa 1995]<\/p>\n<p style=\"text-align: center\"><strong>\u2042<\/strong><\/p>\n<p><strong>Ka\u017cdy mo\u017ce skorzysta\u0107 z przygotowanych materia\u0142\u00f3w, tak\u017ce dokona\u0107 ich przedruku, pod warunkiem oznaczenia ich poni\u017cszym zapisem:<\/strong><\/p>\n<p>Projekt \u201eWiktoria 1920\u201d zosta\u0142 przygotowany przez O\u015brodek KARTA na zlecenie Biura Programu NIEPODLEG\u0141A, w ramach obchod\u00f3w setnej rocznicy odzyskania przez Polsk\u0119 niepodleg\u0142o\u015bci i odbudowy polskiej pa\u0144stwowo\u015bci.<br \/>Materia\u0142y za:\u00a0<a href=\"http:\/\/www.niepodlegla.gov.pl\/\">www.niepodlegla.gov.pl<\/a>.<br \/>Prawa autorskie: Biuro Programu \u201eNiepodleg\u0142a\u201d.<\/p>\n<p style=\"text-align: center\"><strong>\u2042<\/strong><\/p>\n<p>Prezentowane materia\u0142y maj\u0105 na celu ukazanie wielog\u0142osowej narracji. Zestawiono wypowiedzi przedstawiaj\u0105ce perspektywy autor\u00f3w r\u00f3\u017cni\u0105cych si\u0119 \u015bwiatopogl\u0105dami, zawodami czy miejscami zamieszkania, wychodz\u0105c z za\u0142o\u017cenia, \u017ce r\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 \u015bwiadectw pozwoli lepiej zrozumie\u0107 wydarzenia sprzed stu lat. Przytaczane fragmenty przedstawiaj\u0105 opinie ich autor\u00f3w, jako \u017ar\u00f3d\u0142a historyczne podlegaj\u0105 analizie i nie s\u0105 to\u017csame ze stanowiskiem Biura Programu \u201eNiepodleg\u0142a\u201d.<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"<p>\u201eWiktoria 1920\u201d to 31-odcinkowy, cotygodniowy cykl, w kt\u00f3rym co pi\u0105tek zostaje przedstawiony kolejny tydzie\u0144 prze\u0142omowego roku 1920. Historia zosta\u0142a zapisana wspomnieniami os\u00f3b, kt\u00f3re bra\u0142y udzia\u0142 w tamtych wydarzeniach \u2013 listami, pami\u0119tnikami, notatkami prasowymi, oficjalnymi depeszami. Zebrane \u017ar\u00f3d\u0142a oddaj\u0105 g\u0142os dow\u00f3dcom i \u017co\u0142nierzom, robotnicom, urz\u0119dniczkom, ksi\u0119\u017com, artystkom, mieszka\u0144com miast i wsi.\u00a0Materia\u0142 zosta\u0142 przygotowany przez\u00a0O\u015brodek KARTA\u00a0na zlecenie\u00a0Biura [&hellip;]<\/p>\n","protected":false},"author":20,"featured_media":3018,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"inline_featured_image":false,"_mi_skip_tracking":false,"_monsterinsights_sitenote_active":false,"_monsterinsights_sitenote_note":"","_monsterinsights_sitenote_category":0,"footnotes":""},"categories":[16,107,209],"tags":[],"yoast_head":"<!-- This site is optimized with the Yoast SEO plugin v21.5 - https:\/\/yoast.com\/wordpress\/plugins\/seo\/ -->\n<title>17\u201323 lipca 1920 - Instytut Polski w Sofii<\/title>\n<meta name=\"robots\" content=\"index, follow, max-snippet:-1, max-image-preview:large, max-video-preview:-1\" \/>\n<link rel=\"canonical\" href=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/\" \/>\n<meta property=\"og:locale\" content=\"pl_PL\" \/>\n<meta property=\"og:type\" content=\"article\" \/>\n<meta property=\"og:title\" content=\"17\u201323 lipca 1920 - Instytut Polski w Sofii\" \/>\n<meta property=\"og:description\" content=\"\u201eWiktoria 1920\u201d to 31-odcinkowy, cotygodniowy cykl, w kt\u00f3rym co pi\u0105tek zostaje przedstawiony kolejny tydzie\u0144 prze\u0142omowego roku 1920. Historia zosta\u0142a zapisana wspomnieniami os\u00f3b, kt\u00f3re bra\u0142y udzia\u0142 w tamtych wydarzeniach \u2013 listami, pami\u0119tnikami, notatkami prasowymi, oficjalnymi depeszami. Zebrane \u017ar\u00f3d\u0142a oddaj\u0105 g\u0142os dow\u00f3dcom i \u017co\u0142nierzom, robotnicom, urz\u0119dniczkom, ksi\u0119\u017com, artystkom, mieszka\u0144com miast i wsi.\u00a0Materia\u0142 zosta\u0142 przygotowany przez\u00a0O\u015brodek KARTA\u00a0na zlecenie\u00a0Biura [&hellip;]\" \/>\n<meta property=\"og:url\" content=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/\" \/>\n<meta property=\"og:site_name\" content=\"Instytut Polski w Sofii\" \/>\n<meta property=\"article:published_time\" content=\"2020-08-18T11:32:53+00:00\" \/>\n<meta property=\"article:modified_time\" content=\"2020-08-18T12:24:55+00:00\" \/>\n<meta property=\"og:image\" content=\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small.jpg\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:width\" content=\"1772\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:height\" content=\"1159\" \/>\n\t<meta property=\"og:image:type\" content=\"image\/jpeg\" \/>\n<meta name=\"author\" content=\"michailovam\" \/>\n<meta name=\"twitter:card\" content=\"summary_large_image\" \/>\n<meta name=\"twitter:label1\" content=\"Napisane przez\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data1\" content=\"michailovam\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:label2\" content=\"Szacowany czas czytania\" \/>\n\t<meta name=\"twitter:data2\" content=\"12 minut\" \/>\n<script type=\"application\/ld+json\" class=\"yoast-schema-graph\">{\"@context\":\"https:\/\/schema.org\",\"@graph\":[{\"@type\":\"event\",\"@id\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/\",\"url\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/\",\"name\":\"17\u201323 lipca 1920\",\"isPartOf\":{\"@id\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#website\"},\"datePublished\":\"2020-08-18T11:32:53+01:00\",\"dateModified\":\"2020-08-18T12:24:55+01:00\",\"author\":{\"@id\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#\/schema\/person\/b30865535463064104f1d46270063b8e\"},\"breadcrumb\":{\"@id\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/#breadcrumb\"},\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"ReadAction\",\"target\":[\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/\"]}],\"@context\":\"https:\/\/schema.org\",\"startDate\":\"2020-08-18\",\"endDate\":\"2020-08-18\",\"eventStatus\":\"EventScheduled\",\"eventAttendanceMode\":\"OfflineEventAttendanceMode\",\"location\":{\"@type\":\"place\",\"name\":\"\",\"address\":\"\",\"geo\":{\"@type\":\"GeoCoordinates\",\"latitude\":\"\",\"longitude\":\"\"}},\"image\":[\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small.jpg\",\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small-300x196.jpg\",\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small-1024x670.jpg\",\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small.jpg\"],\"description\":\"\u201eWiktoria 1920\u201d to 31-odcinkowy, cotygodniowy cykl, w kt\u00f3rym co pi\u0105tek zostaje przedstawiony kolejny tydzie\u0144 prze\u0142omowego roku 1920. Historia zosta\u0142a zapisana wspomnieniami os\u00f3b, kt\u00f3re bra\u0142y udzia\u0142 w tamtych wydarzeniach \u2013 listami, pami\u0119tnikami, notatkami prasowymi, oficjalnymi depeszami. Zebrane \u017ar\u00f3d\u0142a oddaj\u0105 g\u0142os dow\u00f3dcom i \u017co\u0142nierzom, robotnicom, urz\u0119dniczkom, ksi\u0119\u017com, artystkom, mieszka\u0144com miast i wsi.\u00a0Materia\u0142 zosta\u0142 przygotowany przez\u00a0O\u015brodek KARTA\u00a0na zlecenie\u00a0Biura Programu NIEPODLEG\u0141A, w ramach obchod\u00f3w setnej rocznicy odzyskania przez Polsk\u0119 niepodleg\u0142o\u015bci i odbudowy polskiej pa\u0144stwowo\u015bci. Zapraszamy do lektury kolejnego odcinka z cyklu \u201eWiktoria 1920\u201d.\\n\u2042\\n17\u201323 lipca\\n17 lipca sowiecki komisarz spraw zagranicznych Gieorgij Cziczerin w nocie do rz\u0105du brytyjskiego odrzuca mediacj\u0119 pa\u0144stw zachodnich w rokowaniach z Polsk\u0105. 19 lipca oddzia\u0142y sowieckiego Frontu Zachodniego zajmuj\u0105 Grodno; tego dnia, na posiedzeniu Rady Obrony Pa\u0144stwa Roman Dmowski, przyw\u00f3dca Narodowej Demokracji, usi\u0142uje bez skutku odebra\u0107 J\u00f3zefowi Pi\u0142sudskiemu rol\u0119 g\u0142\u00f3wnodowodz\u0105cego. Strajk robotnik\u00f3w w Gda\u0144sku, Niemczech, Czechos\u0142owacji, Wielkiej Brytanii i Belgii parali\u017cuje dostawy dla walcz\u0105cej Polski. 20 lipca premier W\u0142adys\u0142aw Grabski rezygnuje z funkcji premiera. 23 lipca w Smole\u0144sku zostaje powo\u0142any sowiecki rz\u0105d dla Polski; w sk\u0142adzie m.in. Julian Marchlewski i Feliks Dzier\u017cy\u0144ski.\\nBitwa nad Niemnem i Szczar\u0105[w:] A. Przybylski, \u201eWojna Polska 1918-1921\u201d.Ze zbior\u00f3w Biblioteki Narodowej\\n\u2042\\nMjr Kazimierz \u015awitalski (szef referatu polityczno-prasowego Naczelnego Wodza) w dzienniku:\\n[Symonowi] Petlurze Komendant t\u0142umaczy\u0142, \u017ce vis maior [si\u0142a wy\u017csza], jak\u0105 jest opinia Europy, przesz\u0142a do porz\u0105dku dziennego nad Ukrain\u0105. [\u2026] Ukrai\u0144cy sami musz\u0105 stwarza\u0107 fakty dokonane, kt\u00f3re by dowiod\u0142y, \u017ce Ukraina istnieje. Takim faktem by\u0142oby powstanie, kt\u00f3re powinna zrobi\u0107 Ukraina. Petlura chcia\u0142, by rozpocz\u0105\u0107 kwesti\u0119 Galicji Wschodniej. Ko\u00admendant odpowiedzia\u0142, \u017ce tu vis maior jest opinia Polski. Na mobilizacj\u0119 w Galicji Wschodniej nie zgodzi\u0142 si\u0119.\\nWarszawa, 17 lipca 1920\\n[Kazimierz \u015awitalski, Diariusz 1919\u20131935, Warszawa 1992]\\n\u00a0\\nJuliusz Zdanowski (ziemianin, polityk zwi\u0105zany z Narodow\u0105 Demokracj\u0105) w dzienniku:\\nDzisiaj rozlepiaj\u0105 w najlepsze po ulicach swoje odezwy PPS-y. Okrzyk \u201eprecz z Grabskim, niech \u017cyje rz\u0105d w\u0142o\u015bcia\u0144sko-robotniczy\u201d \u2013 przypomi\u00adna mi zupe\u0142nie styl i tre\u015b\u0107 owych odezw w wili\u0119 lubelskiego przewrotu [w listopadzie 1918]. Na jutro przygotowane zjazdy i wiece, nacisk na rz\u0105d i heca na ambasad\u0119 an\u00adgielsk\u0105. Rz\u0105dzenie w\u015br\u00f3d dw\u00f3ch bardzo ostrych pr\u0105d\u00f3w, z kt\u00f3rych jeden uderza w Naczelnika Pa\u0144stwa, a drugi w szefa rz\u0105du, robi si\u0119 niemo\u017cli\u00adwo\u015bci\u0105. Nie maj\u0105c tradycji urz\u0119dniczej i urz\u0119dnik\u00f3w z krwi i ko\u015bci bezpar\u00adtyjnych, owszem \u2013 obsadzaj\u0105c stanowiska wy\u017csze lud\u017ami dojrza\u0142ymi w in\u00adnej atmosferze, ma si\u0119 z konieczno\u015bci ludzi z zabarwieniem politycznym. Aparat rz\u0105dowy krzy\u017cuje si\u0119 wzajemnie w dzia\u0142aniach. [\u2026] Wreszcie nale\u017ca\u0142oby dzi\u015b wszystkie pisma zamkn\u0105\u0107 i zostawi\u0107 tylko dzien\u00adnik urz\u0119dowy. Zakaza\u0107 partyjnych og\u0142osze\u0144, a przede wszystkim zakaza\u0107 partyjnych biur werbunkowych do wojska. Przecie\u017c dzi\u015b tworzy si\u0119 osob\u00adne wprost kadry wojskowe.\\nWarszawa, 17 lipca 1920\\n\u00a0\\nDzie\u0144 dzisiejszy po\u015bwi\u0119cony by\u0142 Armii Ochotniczej. Poch\u00f3d jej, z\u0142o\u017cony przewa\u017cnie z m\u0142odziutkich ch\u0142opc\u00f3w, wywo\u0142ywa\u0142 okrzyki entuzjazmu. Wozy sprzedaj\u0105ce po\u017cyczk\u0119 pa\u0144stwow\u0105 stara\u0142y si\u0119 ten entuzjazm w inny zn\u00f3w spos\u00f3b zdyskontowa\u0107. M\u0142odzie\u0144com zdatnym, a cywilnym robiono avanie [zniewa\u017cano] na ulicach. Podniecenie by\u0142o ogromne. Kocha\u0107 mo\u017cna w tej Warszawie ten szczery, szeroki, g\u0142\u0119boko si\u0119gaj\u0105cy pr\u0105d narodowy. Ma si\u0119 wra\u017cenie, \u017ce w\u015br\u00f3d tych ludzi i przy ich pomocy mo\u017cna wszelkie od\u015brodkowe d\u0105\u017cno\u015bci st\u0142umi\u0107 i zdusi\u0107.\\nWarszawa, 18 lipca 1920\\n[Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. 3: 4 VIII 1919 \u2013 28 III 1921, Szczecin 2014]\\nWarszawa, plac Saski, 18 lipca 1920.Ochotnicy przed wyruszeniem na front.Fot. Wac\u0142aw Rokosz \/ Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego\\nWincenty Witos (dzia\u0142acz ch\u0142opski, pose\u0142 na Sejm Ustawodawczy):\\nPo drodze spotka\u0142em trzech \u017co\u0142nierzy, wracaj\u0105cych rzekomo spod Kijowa. Zbiedzeni i zmizerowani, bez obuwia i bielizny, z trudem wlekli bose, pokaleczone nogi. [\u2026] Pu\u0142k ich, po odwrocie spod Kijowa, zosta\u0142 w lasach na Wo\u0142yniu otoczony przez bolszewik\u00f3w, rozbity i zniszczony. [\u2026] Ch\u0142opi ukrai\u0144scy podpalali lasy i wielu \u017co\u0142nierzy upiekli \u017cywcem. Przera\u017ceni i oszo\u0142omieni szli przed siebie na o\u015blep, a\u017c nareszcie na jakiej\u015b stacji wsiedli na poci\u0105g i jechali przez trzy dni, gdy\u017c poci\u0105g szed\u0142 nies\u0142ychanie powoli, a nieraz sta\u0142 ca\u0142ymi godzinami. Nikt si\u0119 ich nigdzie o nic nie pyta\u0142, ani ich nie zatrzymywa\u0142. My\u015bleli, \u017ce armia polska przesta\u0142a ju\u017c zupe\u0142nie istnie\u0107 [\u2026].\\nRozpocz\u0105\u0142em natychmiast swoj\u0105 robot\u0119 po wsiach. Ludzi po poostu nie mog\u0142em pozna\u0107, wsz\u0119dzie panika i niedowierzanie. Ch\u0142opi spodziewali si\u0119 wtargni\u0119cia bolszewik\u00f3w na pewno, byli zm\u0119czeni i zniech\u0119ceni do wszystkiego. [\u2026] Zdarza\u0142o si\u0119 nawet na moich zgromadzeniach, \u017ce ch\u0142opi wyst\u0119powali przeciw s\u0142u\u017cbie wojskowej i p\u0142aceniu podatk\u00f3w. Narzekali g\u0142o\u015bno na n\u0119dz\u0119, zdzierstwo pan\u00f3w, ksi\u0119\u017cy i \u017byd\u00f3w. Nieraz na zgromadzeniach s\u0142ysza\u0142em okrzyki: \u201eNiech do wojska id\u0105 panowie i \u017bydzi, my nie mamy czego broni\u0107!\u201d. Czasem mia\u0142em wra\u017cenie, \u017ce te has\u0142a by\u0142y wyuczone, cho\u0107 nierzadko dyktowa\u0142a je gorycz. Sk\u0105d one pochodzi\u0142y, nie wiedzia\u0142em, ale wiedzia\u0142em, \u017ce robi\u0142y bardzo du\u017ce i nieprzyjemne wra\u017cenie.\\nWierzchos\u0142awice, 18 lipca 1920\\n[Wincenty Witos, Moje wspomnienia, Pary\u017c 1964]\\n\u00a0\\nP\u0142k J\u00f3zef Jaklicz (dow\u00f3dca 25 Pu\u0142ku Piechoty WP):\\nZgn\u0119biony jestem wiadomo\u015bciami, jakoby Rada Obrony Pa\u0144stwa przyj\u0119\u0142a warunki Lloyda George\u2019a, kt\u00f3rych podstaw\u0105 jest linia Zbrucza i Bugu. Je\u015bli to prawda, to\u00a0chyba przyjdzie sobie w \u0142eb strzeli\u0107. Na to cz\u0142owiek wojuje lat tyle, karku ochotnie nadstawia, bije si\u0119 w Bia\u0142ej Rusi, Litwie, Wschodniej Galicji, aby w rezultacie wszystko to odda\u0107. My\u015bl\u0105c o tym, zdaje mi si\u0119, \u017ce oszalej\u0119 albo rozniec\u0119 rokosz w wojsku i b\u0119d\u0119 si\u0119 bi\u0142 do upad\u0142ego.\\nRafaj\u0142\u00f3wka (Ukraina), 18 lipca 1920\\n[Rok 1920. Wojna polsko-radziecka we wspomnieniach i innych dokumentach, Warszawa 1990]\\n\u00a0\\nZ informacji w \u201eRzeczpospolitej\u201d: \\nJeden z najpi\u0119kniejszych dni prze\u017cy\u0142a wczoraj Warszawa, mimo coraz to silniejsze gro\u017aby Sowiet\u00f3w, mimo przyrzecze\u0144 [sowieckiego dyplomaty Leonida] Krasina w Londynie, \u017ce wojna Polski z Sowietami sko\u0144czy si\u0119 po zaj\u0119ciu Warszawy. Stolica Polski przekona\u0142a wczoraj ma\u0142odusznych i wrog\u00f3w, \u017ce w chwilach niebezpiecze\u0144stw umie powsta\u0107, w karnych si\u0119 skupi\u0107 szeregach i by\u0107 gotow\u0105 do odparcia najkrwawszych wra\u017cych zamierze\u0144. [\u2026] O \u015bwitaniu ju\u017c o szyby okien \u015bpi\u0105cego jeszcze miasta uderza\u0142 takt rytmiczny st\u0105pa\u0144 ochotniczych oddzia\u0142\u00f3w, gotuj\u0105cych si\u0119 do rewii przez wodza i organizatora ich gen. [J\u00f3zefa] Hallera. [\u2026]\\nDwie godziny szli zwartymi szeregami ochotnicy, zda\u0142o si\u0119, \u017ce nie ma im ko\u0144ca, \u017ce oto ca\u0142y nar\u00f3d sformowa\u0142 si\u0119 w kolumny i przez stolic\u0119 Rzeczpospolitej przeci\u0105ga na uprzytomnienie wszystkim \u017cywym, \u017ce dla mocy ducha polskiego nie ma granic i ko\u0144ca. Uczniowie, studenci, robotnicy, w\u0142o\u015bcianie przeci\u0105gaj\u0105 przed oczyma swego wodza, nios\u0105c w oczach, w ca\u0142ej swej postawie przysi\u0119g\u0119 walki do zwyci\u0119stwa. Przechodzi oddzia\u0142 kosynier\u00f3w. [\u2026] Dzie\u0144 wczorajszy by\u0142 [\u2026] ukrzepieniem tej wiary, \u017ce Polska nie tylko nie zgin\u0119\u0142a, ale \u017ce ka\u017cda ch\u0119tna wra\u017ca my\u015bl znajdzie odpowied\u017a w niez\u0142omnej mocy polskiego ducha. Stolica Polski \u015blubowa\u0142a wczoraj zwyci\u0119stwo.\\nWarszawa, 19 lipca 1920\\n[Wczorajsze \u015bwi\u0119to Armii Ochotniczej, \u201eRzeczpospolita\u201d nr 35\/1920]\\n\u00a0\\nMjr Ignacy Boerner (szef Oddzia\u0142u II Sztabu 3 Armii WP) w raporcie do Naczelnego Wodza:\\n19 lipca wkroczyli bolszewicy do Grodna. [\u2026] Czerezwyczajka przez ca\u0142y czas funkcjonowa\u0142a bardzo energicznie. Liczba os\u00f3b rozstrzelanych dotychczas nie zosta\u0142a potwierdzona, ludno\u015b\u0107 twierdzi, \u017ce 200\u2013300 os\u00f3b rozstrzelali \u2013 to jest plon czerezwyczajki. [\u2026] Ambulatorium Polskiego Czerwonego Krzy\u017ca funkcjonowa\u0142o do ostatniej chwili. Pracowa\u0142y w nim dwie siostry mi\u0142osierdzia [\u2026]. Obydwie zosta\u0142y w haniebny spos\u00f3b zgwa\u0142cone (zn\u0119ca\u0142o si\u0119 po kilku Kozak\u00f3w). Maj\u0105tek ambulatorium zosta\u0142 rozgrabiony.\\n[Stefan Kami\u0144ski, Lata walk i zam\u0119tu na Ukrainie (1917\u20131921), Warszawa 1928]\\nGrodno, 1920.P\u0142on\u0105ca cerkiew.Fot. O\u015brodek KARTA\\nJ\u00f3zef Pi\u0142sudski na posiedzeniu Rady Obrony Pa\u0144stwa:\\nZwracam si\u0119 do pan\u00f3w jeszcze, \u017ceby\u015bcie weszli w po\u0142o\u017cenie cz\u0142owieka, kt\u00f3ry postawiony zosta\u0142 na czele nowo powstaj\u0105cej Polski, w kt\u00f3rego r\u0119kach jest urz\u0105d naczelnika pa\u0144stwa i naczelnego wodza. Zgodzicie si\u0119 sami \u2013 co to za pa\u0144stwo, gdzie [...] stale i systematycznie stoj\u0119 w ogniu oskar\u017ce\u0144. Mnie bierze obrzydzenie do pa\u0144stwa, kt\u00f3re ma takiego przedstawiciela, kt\u00f3ry swoj\u0105 osob\u0105 zadra\u017cnia stosunki. [...] Musi by\u0107 jaka\u015b przyczyna, \u017ce nasze wojska teraz ci\u0105gle przegrywaj\u0105. [...] Przecie\u017c ci sami ludzie, kt\u00f3rzy prowadzili do zwyci\u0119stw, dzi\u015b przegrywaj\u0105.\\nJest jedno s\u0142owo Napoleona, kt\u00f3re laikom wydaje si\u0119 \u015bmieszne: trzy czwarte powodzenia to jest moralno\u015b\u0107, a jedna czwarta technika. I kiedy ludzie, kt\u00f3rzy zwyci\u0119\u017cali, teraz si\u0119 za\u0142amuj\u0105, to im brak tej morali, ale j\u0105 wojsko musi wzi\u0105\u0107 z kraju. [...] Wobec braku morali, wobec zawiedzenia nadziei, \u017ce interwencja Ententy b\u0119dzie pr\u0119dka, zr\u00f3bcie nareszcie, [by stronnictwa] powiedzia\u0142y sobie \u2013 bronimy pa\u0144stwa, zr\u00f3bcie ten rz\u0105d, porwijcie ludzi, poruszcie masy. \u017beby \u017co\u0142nierz widzia\u0142, \u017ce w tym kraju jest jaka\u015b ch\u0119\u0107 obrony [...]. Wy wszyscy stoicie nad przepa\u015bci\u0105, wy jutro wyrzyna\u0107 si\u0119 b\u0119dziecie; czy wobec tego nie mo\u017cecie wyrzec si\u0119 pewnych rzeczy? Czy wobec tego armia mo\u017ce by\u0107 zdrowa: kiedy przysz\u0142y chwile pr\u00f3by, wy\u015bcie nie wytrzymali. Prosz\u0119 pan\u00f3w, zastan\u00f3wcie si\u0119, je\u017celi ja mam czyni\u0107 niezgod\u0119, to\u00a0usu\u0144cie mnie, we\u017acie kogo innego, mo\u017ce si\u0119 pogodzicie na chwil\u0119, ale zbud\u017acie [si\u0119], [...] bo inaczej jest tylko \u0142atanie, na kt\u00f3re ja id\u0119, bo to jest m\u00f3j psi obowi\u0105zek.\\nWarszawa, Belweder, 19 lipca 1920\\n[Rok 1920. Wojna polsko-radziecka we wspomnieniach i innych dokumentach, Warszawa 1990]\\n\u00a0\\nPor. Kobyli\u0144ski (34 Pu\u0142k Piechoty WP):\\nPrzyby\u0142 kurier i zamiast rozkaz\u00f3w do\u00a0natarcia przywi\u00f3z\u0142 zawiadomienie dow\u00f3dcy brygady, \u017ce wysy\u0142a do nas pi\u0119\u0107 czo\u0142g\u00f3w. Na t\u0119 wie\u015b\u0107 zapanowa\u0142o wielkie poruszenie \u2013 nowa bro\u0144, o kt\u00f3rej tylko z opowiada\u0144 i opis\u00f3w wiedzieli\u015bmy, ma nam za chwil\u0119 przyj\u015b\u0107 na pomoc. [\u2026]\\nZrobi\u0142y na nas silne wra\u017cenie; powa\u017cny ch\u00f3d, szybko\u015b\u0107 piechura, \u0142agodne poruszenia si\u0119 bez szcz\u0119ku i ha\u0142asu \u2013 nadaj\u0105 tej broni gro\u017an\u0105 powag\u0119 i wzbudzaj\u0105 zaufanie. Nad jednym czo\u0142giem powiewa male\u0144ka chor\u0105giewka \u2013 to czo\u0142g dow\u00f3dcy. Chor\u0105giewka chyli si\u0119 to w lewo, to w prawo. Wydaje w ten spos\u00f3b rozkazy swym podkomendnym czo\u0142gom. Uzbrojone by\u0142y trzy w dzia\u0142ka 37 mm, dwa w kaemy. Z broni swej uczyni\u0142y natychmiastowy u\u017cytek, strzelaj\u0105c do widocznych ju\u017c grupek przeciwnika. Przybycie czo\u0142g\u00f3w da\u0142o has\u0142o do natarcia. [...] Wielu \u017co\u0142nierzy id\u0105c w linii z dala od czo\u0142g\u00f3w, a chc\u0105c si\u0119 im z bliska przypatrze\u0107, podsuwa\u0142o si\u0119 bli\u017cej i powoli przy ka\u017cdym czo\u0142gu potworzy\u0142y si\u0119 grupki \u017co\u0142nierzy maszeruj\u0105cych za i z boku czo\u0142g\u00f3w, jak gdyby im towarzyszyli i korzystali z ich os\u0142ony.\\nOlszanka k. Grodna, 21 lipca 1920\\n[34 pp. Atak na Olszank\u0119 i forty Grodna dnia 21 lipca 1920 r., oprac. por. Kobyli\u0144skiego, CAW, I.400.562]\\n\u00a0\\nWitowt Putna (dow\u00f3dca bolszewickiej 27 Dywizji Strzeleckiej):\\nStan wojska (ju\u017c pojawi\u0142y si\u0119 oznaki silnego wyczerpania), a szczeg\u00f3lnie stan zaplecza, zacz\u0105\u0142 mnie niepokoi\u0107. Dywizje porusza\u0142y si\u0119 ca\u0142y czas w szybkim tempie i przeszed\u0142szy od Berezyny daleko w g\u0142\u0105b terytorium przeciwnika \u2013 nie mog\u0142y dostatecznie zabezpieczy\u0107 ty\u0142\u00f3w. [...] Wyra\u017anie odczuwalna w rejonie mi\u0144skim sympatia spo\u0142ecze\u0144stwa dla czerwonych, bli\u017cej Bugu zacz\u0119\u0142a bledn\u0105\u0107. Niema\u0142y w tym udzia\u0142 mia\u0142 fakt, \u017ce oderwani od baz, nie maj\u0105c transportu kolejowego dla armii, wykorzystywali\u015bmy niezliczon\u0105 liczb\u0119 ch\u0142opskich podw\u00f3d. Wed\u0142ug ch\u0142opa, przepowiadane przez nas oswobodzenie od ucisku pan\u00f3w \u2013 s\u0142uszna sprawa, ale na razie \u2013 oparta na domys\u0142ach, a on jest zmuszony tygodniami w\u0142\u00f3czy\u0107 si\u0119 z podwod\u0105, kiedy na polach stoi przejrza\u0142e zbo\u017ce.\\n[Witowt Putna, K Wisle i obratno, Moskwa 1927, t\u0142um. Agnieszka Knyt]\\nPlakat z 1920 roku.Ze zbior\u00f3w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie\\nZofia Romanowicz\u00f3wna (mieszkanka Lwowa) w dzienniku:\\nDzikie hordy zbli\u017caj\u0105 si\u0119 do nas. Nasze dzielne, nasze nadzwyczajne m\u0142ode wojsko dot\u0105d odpiera ich, broni\u0105c ze wszystkich si\u0142 \u2013 ale na jak d\u0142ugo jeszcze tych si\u0142 wystarczy, gdy tam taka szalona przewaga liczebna? Tu ostre pogotowie, a od wczoraj nowy pop\u0142och. [...] A nie tylko dla nas tutaj to takie gro\u017ane, takie straszliwe \u2013 przecie\u017c ta nawa\u0142a dzikich bestii nieodparta rozla\u0142aby si\u0119 na zach\u00f3d.\\nLw\u00f3w, 21 lipca 1920\\n[Zofia Romanowicz\u00f3wna, Dziennik lwowski 1842\u20131930, t. 2, 1888\u20131930, Warszawa 2005]\\n\u00a0\\nKs. Micha\u0142 Wo\u017aniak (proboszcz parafii Chojnata): \\nNa froncie bardzo \u017ale. Oddano ju\u017c Wilno, Mi\u0144sk, S\u0142uck, Husiatyn. Uchod\u017a\u00adcy emigruj\u0105 w Pozna\u0144skie i na Pomorze. Podobno ju\u017c Grodno zaj\u0119te. W kraju obudzi\u0142 si\u0119 niebywa\u0142y patriotyzm, ale tylko w\u015br\u00f3d inteligencji, bo ch\u0142opi oboj\u0119tnie te wie\u015bci przyjmuj\u0105, nie rozumiej\u0105c grozy po\u0142o\u017cenia. [\u2026]\\nW parafii ch\u0142opcy szkolni ch\u0119tnie id\u0105 do wojska. Starsze roczniki z wielk\u0105 obaw\u0105 czekaj\u0105 chwili powo\u0142ania przymusowego, bo ju\u017c listy ich na gwa\u0142t formuj\u0105. Obywatelstwo opodatkowa\u0142o si\u0119 dobrowolnie na rzecz armii i ma da\u0107 5 procent swoich koni do wojska. Ch\u0142opi nie, z ma\u0142ymi wyj\u0105tkami.\\nChojnata (\u0141\u00f3dzkie), 22 lipca 1920\\n[Ks. Micha\u0142 Wo\u017aniak, Kronika parafii Chojnata 1911\u20131920, Warszawa 1995]\\n\u2042\\nKa\u017cdy mo\u017ce skorzysta\u0107 z przygotowanych materia\u0142\u00f3w, tak\u017ce dokona\u0107 ich przedruku, pod warunkiem oznaczenia ich poni\u017cszym zapisem:\\nProjekt \u201eWiktoria 1920\u201d zosta\u0142 przygotowany przez O\u015brodek KARTA na zlecenie Biura Programu NIEPODLEG\u0141A, w ramach obchod\u00f3w setnej rocznicy odzyskania przez Polsk\u0119 niepodleg\u0142o\u015bci i odbudowy polskiej pa\u0144stwowo\u015bci.Materia\u0142y za:\u00a0www.niepodlegla.gov.pl.Prawa autorskie: Biuro Programu \u201eNiepodleg\u0142a\u201d.\\n\u2042\\nPrezentowane materia\u0142y maj\u0105 na celu ukazanie wielog\u0142osowej narracji. Zestawiono wypowiedzi przedstawiaj\u0105ce perspektywy autor\u00f3w r\u00f3\u017cni\u0105cych si\u0119 \u015bwiatopogl\u0105dami, zawodami czy miejscami zamieszkania, wychodz\u0105c z za\u0142o\u017cenia, \u017ce r\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 \u015bwiadectw pozwoli lepiej zrozumie\u0107 wydarzenia sprzed stu lat. Przytaczane fragmenty przedstawiaj\u0105 opinie ich autor\u00f3w, jako \u017ar\u00f3d\u0142a historyczne podlegaj\u0105 analizie i nie s\u0105 to\u017csame ze stanowiskiem Biura Programu \u201eNiepodleg\u0142a\u201d.\"},{\"@type\":\"BreadcrumbList\",\"@id\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/#breadcrumb\",\"itemListElement\":[{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":1,\"name\":\"Home\",\"item\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/\"},{\"@type\":\"ListItem\",\"position\":2,\"name\":\"17\u201323 lipca 1920\"}]},{\"@type\":\"WebSite\",\"@id\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#website\",\"url\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/\",\"name\":\"Instytut Polski w Sofii\",\"description\":\"Instytuty Polskie\",\"potentialAction\":[{\"@type\":\"SearchAction\",\"target\":{\"@type\":\"EntryPoint\",\"urlTemplate\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/?s={search_term_string}\"},\"query-input\":\"required name=search_term_string\"}],\"inLanguage\":\"pl-PL\"},{\"@type\":\"Person\",\"@id\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#\/schema\/person\/b30865535463064104f1d46270063b8e\",\"name\":\"michailovam\",\"image\":{\"@type\":\"ImageObject\",\"inLanguage\":\"pl-PL\",\"@id\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#\/schema\/person\/image\/\",\"url\":\"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/d3e7b2e749865010415f8e735a1245bc?s=96&d=mm&r=g\",\"contentUrl\":\"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/d3e7b2e749865010415f8e735a1245bc?s=96&d=mm&r=g\",\"caption\":\"michailovam\"},\"sameAs\":[\"http:\/\/michailovam\"],\"url\":\"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/author\/michalowam\/\"}]}<\/script>\n<!-- \/ Yoast SEO plugin. -->","yoast_head_json":{"title":"17\u201323 lipca 1920 - Instytut Polski w Sofii","robots":{"index":"index","follow":"follow","max-snippet":"max-snippet:-1","max-image-preview":"max-image-preview:large","max-video-preview":"max-video-preview:-1"},"canonical":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/","og_locale":"pl_PL","og_type":"article","og_title":"17\u201323 lipca 1920 - Instytut Polski w Sofii","og_description":"\u201eWiktoria 1920\u201d to 31-odcinkowy, cotygodniowy cykl, w kt\u00f3rym co pi\u0105tek zostaje przedstawiony kolejny tydzie\u0144 prze\u0142omowego roku 1920. Historia zosta\u0142a zapisana wspomnieniami os\u00f3b, kt\u00f3re bra\u0142y udzia\u0142 w tamtych wydarzeniach \u2013 listami, pami\u0119tnikami, notatkami prasowymi, oficjalnymi depeszami. Zebrane \u017ar\u00f3d\u0142a oddaj\u0105 g\u0142os dow\u00f3dcom i \u017co\u0142nierzom, robotnicom, urz\u0119dniczkom, ksi\u0119\u017com, artystkom, mieszka\u0144com miast i wsi.\u00a0Materia\u0142 zosta\u0142 przygotowany przez\u00a0O\u015brodek KARTA\u00a0na zlecenie\u00a0Biura [&hellip;]","og_url":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/","og_site_name":"Instytut Polski w Sofii","article_published_time":"2020-08-18T11:32:53+00:00","article_modified_time":"2020-08-18T12:24:55+00:00","og_image":[{"width":1772,"height":1159,"url":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small.jpg","type":"image\/jpeg"}],"author":"michailovam","twitter_card":"summary_large_image","twitter_misc":{"Napisane przez":"michailovam","Szacowany czas czytania":"12 minut"},"schema":{"@context":"https:\/\/schema.org","@graph":[{"@type":"event","@id":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/","url":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/","name":"17\u201323 lipca 1920","isPartOf":{"@id":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#website"},"datePublished":"2020-08-18T11:32:53+01:00","dateModified":"2020-08-18T12:24:55+01:00","author":{"@id":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#\/schema\/person\/b30865535463064104f1d46270063b8e"},"breadcrumb":{"@id":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/#breadcrumb"},"inLanguage":"pl-PL","potentialAction":[{"@type":"ReadAction","target":["https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/"]}],"@context":"https:\/\/schema.org","startDate":"2020-08-18","endDate":"2020-08-18","eventStatus":"EventScheduled","eventAttendanceMode":"OfflineEventAttendanceMode","location":{"@type":"place","name":"","address":"","geo":{"@type":"GeoCoordinates","latitude":"","longitude":""}},"image":["https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small.jpg","https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small-300x196.jpg","https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small-1024x670.jpg","https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-content\/uploads\/sites\/8\/2020\/08\/CAW_25-386_small.jpg"],"description":"\u201eWiktoria 1920\u201d to 31-odcinkowy, cotygodniowy cykl, w kt\u00f3rym co pi\u0105tek zostaje przedstawiony kolejny tydzie\u0144 prze\u0142omowego roku 1920. Historia zosta\u0142a zapisana wspomnieniami os\u00f3b, kt\u00f3re bra\u0142y udzia\u0142 w tamtych wydarzeniach \u2013 listami, pami\u0119tnikami, notatkami prasowymi, oficjalnymi depeszami. Zebrane \u017ar\u00f3d\u0142a oddaj\u0105 g\u0142os dow\u00f3dcom i \u017co\u0142nierzom, robotnicom, urz\u0119dniczkom, ksi\u0119\u017com, artystkom, mieszka\u0144com miast i wsi.\u00a0Materia\u0142 zosta\u0142 przygotowany przez\u00a0O\u015brodek KARTA\u00a0na zlecenie\u00a0Biura Programu NIEPODLEG\u0141A, w ramach obchod\u00f3w setnej rocznicy odzyskania przez Polsk\u0119 niepodleg\u0142o\u015bci i odbudowy polskiej pa\u0144stwowo\u015bci. Zapraszamy do lektury kolejnego odcinka z cyklu \u201eWiktoria 1920\u201d.\n\u2042\n17\u201323 lipca\n17 lipca sowiecki komisarz spraw zagranicznych Gieorgij Cziczerin w nocie do rz\u0105du brytyjskiego odrzuca mediacj\u0119 pa\u0144stw zachodnich w rokowaniach z Polsk\u0105. 19 lipca oddzia\u0142y sowieckiego Frontu Zachodniego zajmuj\u0105 Grodno; tego dnia, na posiedzeniu Rady Obrony Pa\u0144stwa Roman Dmowski, przyw\u00f3dca Narodowej Demokracji, usi\u0142uje bez skutku odebra\u0107 J\u00f3zefowi Pi\u0142sudskiemu rol\u0119 g\u0142\u00f3wnodowodz\u0105cego. Strajk robotnik\u00f3w w Gda\u0144sku, Niemczech, Czechos\u0142owacji, Wielkiej Brytanii i Belgii parali\u017cuje dostawy dla walcz\u0105cej Polski. 20 lipca premier W\u0142adys\u0142aw Grabski rezygnuje z funkcji premiera. 23 lipca w Smole\u0144sku zostaje powo\u0142any sowiecki rz\u0105d dla Polski; w sk\u0142adzie m.in. Julian Marchlewski i Feliks Dzier\u017cy\u0144ski.\nBitwa nad Niemnem i Szczar\u0105[w:] A. Przybylski, \u201eWojna Polska 1918-1921\u201d.Ze zbior\u00f3w Biblioteki Narodowej\n\u2042\nMjr Kazimierz \u015awitalski (szef referatu polityczno-prasowego Naczelnego Wodza) w dzienniku:\n[Symonowi] Petlurze Komendant t\u0142umaczy\u0142, \u017ce vis maior [si\u0142a wy\u017csza], jak\u0105 jest opinia Europy, przesz\u0142a do porz\u0105dku dziennego nad Ukrain\u0105. [\u2026] Ukrai\u0144cy sami musz\u0105 stwarza\u0107 fakty dokonane, kt\u00f3re by dowiod\u0142y, \u017ce Ukraina istnieje. Takim faktem by\u0142oby powstanie, kt\u00f3re powinna zrobi\u0107 Ukraina. Petlura chcia\u0142, by rozpocz\u0105\u0107 kwesti\u0119 Galicji Wschodniej. Ko\u00admendant odpowiedzia\u0142, \u017ce tu vis maior jest opinia Polski. Na mobilizacj\u0119 w Galicji Wschodniej nie zgodzi\u0142 si\u0119.\nWarszawa, 17 lipca 1920\n[Kazimierz \u015awitalski, Diariusz 1919\u20131935, Warszawa 1992]\n\u00a0\nJuliusz Zdanowski (ziemianin, polityk zwi\u0105zany z Narodow\u0105 Demokracj\u0105) w dzienniku:\nDzisiaj rozlepiaj\u0105 w najlepsze po ulicach swoje odezwy PPS-y. Okrzyk \u201eprecz z Grabskim, niech \u017cyje rz\u0105d w\u0142o\u015bcia\u0144sko-robotniczy\u201d \u2013 przypomi\u00adna mi zupe\u0142nie styl i tre\u015b\u0107 owych odezw w wili\u0119 lubelskiego przewrotu [w listopadzie 1918]. Na jutro przygotowane zjazdy i wiece, nacisk na rz\u0105d i heca na ambasad\u0119 an\u00adgielsk\u0105. Rz\u0105dzenie w\u015br\u00f3d dw\u00f3ch bardzo ostrych pr\u0105d\u00f3w, z kt\u00f3rych jeden uderza w Naczelnika Pa\u0144stwa, a drugi w szefa rz\u0105du, robi si\u0119 niemo\u017cli\u00adwo\u015bci\u0105. Nie maj\u0105c tradycji urz\u0119dniczej i urz\u0119dnik\u00f3w z krwi i ko\u015bci bezpar\u00adtyjnych, owszem \u2013 obsadzaj\u0105c stanowiska wy\u017csze lud\u017ami dojrza\u0142ymi w in\u00adnej atmosferze, ma si\u0119 z konieczno\u015bci ludzi z zabarwieniem politycznym. Aparat rz\u0105dowy krzy\u017cuje si\u0119 wzajemnie w dzia\u0142aniach. [\u2026] Wreszcie nale\u017ca\u0142oby dzi\u015b wszystkie pisma zamkn\u0105\u0107 i zostawi\u0107 tylko dzien\u00adnik urz\u0119dowy. Zakaza\u0107 partyjnych og\u0142osze\u0144, a przede wszystkim zakaza\u0107 partyjnych biur werbunkowych do wojska. Przecie\u017c dzi\u015b tworzy si\u0119 osob\u00adne wprost kadry wojskowe.\nWarszawa, 17 lipca 1920\n\u00a0\nDzie\u0144 dzisiejszy po\u015bwi\u0119cony by\u0142 Armii Ochotniczej. Poch\u00f3d jej, z\u0142o\u017cony przewa\u017cnie z m\u0142odziutkich ch\u0142opc\u00f3w, wywo\u0142ywa\u0142 okrzyki entuzjazmu. Wozy sprzedaj\u0105ce po\u017cyczk\u0119 pa\u0144stwow\u0105 stara\u0142y si\u0119 ten entuzjazm w inny zn\u00f3w spos\u00f3b zdyskontowa\u0107. M\u0142odzie\u0144com zdatnym, a cywilnym robiono avanie [zniewa\u017cano] na ulicach. Podniecenie by\u0142o ogromne. Kocha\u0107 mo\u017cna w tej Warszawie ten szczery, szeroki, g\u0142\u0119boko si\u0119gaj\u0105cy pr\u0105d narodowy. Ma si\u0119 wra\u017cenie, \u017ce w\u015br\u00f3d tych ludzi i przy ich pomocy mo\u017cna wszelkie od\u015brodkowe d\u0105\u017cno\u015bci st\u0142umi\u0107 i zdusi\u0107.\nWarszawa, 18 lipca 1920\n[Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. 3: 4 VIII 1919 \u2013 28 III 1921, Szczecin 2014]\nWarszawa, plac Saski, 18 lipca 1920.Ochotnicy przed wyruszeniem na front.Fot. Wac\u0142aw Rokosz \/ Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego\nWincenty Witos (dzia\u0142acz ch\u0142opski, pose\u0142 na Sejm Ustawodawczy):\nPo drodze spotka\u0142em trzech \u017co\u0142nierzy, wracaj\u0105cych rzekomo spod Kijowa. Zbiedzeni i zmizerowani, bez obuwia i bielizny, z trudem wlekli bose, pokaleczone nogi. [\u2026] Pu\u0142k ich, po odwrocie spod Kijowa, zosta\u0142 w lasach na Wo\u0142yniu otoczony przez bolszewik\u00f3w, rozbity i zniszczony. [\u2026] Ch\u0142opi ukrai\u0144scy podpalali lasy i wielu \u017co\u0142nierzy upiekli \u017cywcem. Przera\u017ceni i oszo\u0142omieni szli przed siebie na o\u015blep, a\u017c nareszcie na jakiej\u015b stacji wsiedli na poci\u0105g i jechali przez trzy dni, gdy\u017c poci\u0105g szed\u0142 nies\u0142ychanie powoli, a nieraz sta\u0142 ca\u0142ymi godzinami. Nikt si\u0119 ich nigdzie o nic nie pyta\u0142, ani ich nie zatrzymywa\u0142. My\u015bleli, \u017ce armia polska przesta\u0142a ju\u017c zupe\u0142nie istnie\u0107 [\u2026].\nRozpocz\u0105\u0142em natychmiast swoj\u0105 robot\u0119 po wsiach. Ludzi po poostu nie mog\u0142em pozna\u0107, wsz\u0119dzie panika i niedowierzanie. Ch\u0142opi spodziewali si\u0119 wtargni\u0119cia bolszewik\u00f3w na pewno, byli zm\u0119czeni i zniech\u0119ceni do wszystkiego. [\u2026] Zdarza\u0142o si\u0119 nawet na moich zgromadzeniach, \u017ce ch\u0142opi wyst\u0119powali przeciw s\u0142u\u017cbie wojskowej i p\u0142aceniu podatk\u00f3w. Narzekali g\u0142o\u015bno na n\u0119dz\u0119, zdzierstwo pan\u00f3w, ksi\u0119\u017cy i \u017byd\u00f3w. Nieraz na zgromadzeniach s\u0142ysza\u0142em okrzyki: \u201eNiech do wojska id\u0105 panowie i \u017bydzi, my nie mamy czego broni\u0107!\u201d. Czasem mia\u0142em wra\u017cenie, \u017ce te has\u0142a by\u0142y wyuczone, cho\u0107 nierzadko dyktowa\u0142a je gorycz. Sk\u0105d one pochodzi\u0142y, nie wiedzia\u0142em, ale wiedzia\u0142em, \u017ce robi\u0142y bardzo du\u017ce i nieprzyjemne wra\u017cenie.\nWierzchos\u0142awice, 18 lipca 1920\n[Wincenty Witos, Moje wspomnienia, Pary\u017c 1964]\n\u00a0\nP\u0142k J\u00f3zef Jaklicz (dow\u00f3dca 25 Pu\u0142ku Piechoty WP):\nZgn\u0119biony jestem wiadomo\u015bciami, jakoby Rada Obrony Pa\u0144stwa przyj\u0119\u0142a warunki Lloyda George\u2019a, kt\u00f3rych podstaw\u0105 jest linia Zbrucza i Bugu. Je\u015bli to prawda, to\u00a0chyba przyjdzie sobie w \u0142eb strzeli\u0107. Na to cz\u0142owiek wojuje lat tyle, karku ochotnie nadstawia, bije si\u0119 w Bia\u0142ej Rusi, Litwie, Wschodniej Galicji, aby w rezultacie wszystko to odda\u0107. My\u015bl\u0105c o tym, zdaje mi si\u0119, \u017ce oszalej\u0119 albo rozniec\u0119 rokosz w wojsku i b\u0119d\u0119 si\u0119 bi\u0142 do upad\u0142ego.\nRafaj\u0142\u00f3wka (Ukraina), 18 lipca 1920\n[Rok 1920. Wojna polsko-radziecka we wspomnieniach i innych dokumentach, Warszawa 1990]\n\u00a0\nZ informacji w \u201eRzeczpospolitej\u201d: \nJeden z najpi\u0119kniejszych dni prze\u017cy\u0142a wczoraj Warszawa, mimo coraz to silniejsze gro\u017aby Sowiet\u00f3w, mimo przyrzecze\u0144 [sowieckiego dyplomaty Leonida] Krasina w Londynie, \u017ce wojna Polski z Sowietami sko\u0144czy si\u0119 po zaj\u0119ciu Warszawy. Stolica Polski przekona\u0142a wczoraj ma\u0142odusznych i wrog\u00f3w, \u017ce w chwilach niebezpiecze\u0144stw umie powsta\u0107, w karnych si\u0119 skupi\u0107 szeregach i by\u0107 gotow\u0105 do odparcia najkrwawszych wra\u017cych zamierze\u0144. [\u2026] O \u015bwitaniu ju\u017c o szyby okien \u015bpi\u0105cego jeszcze miasta uderza\u0142 takt rytmiczny st\u0105pa\u0144 ochotniczych oddzia\u0142\u00f3w, gotuj\u0105cych si\u0119 do rewii przez wodza i organizatora ich gen. [J\u00f3zefa] Hallera. [\u2026]\nDwie godziny szli zwartymi szeregami ochotnicy, zda\u0142o si\u0119, \u017ce nie ma im ko\u0144ca, \u017ce oto ca\u0142y nar\u00f3d sformowa\u0142 si\u0119 w kolumny i przez stolic\u0119 Rzeczpospolitej przeci\u0105ga na uprzytomnienie wszystkim \u017cywym, \u017ce dla mocy ducha polskiego nie ma granic i ko\u0144ca. Uczniowie, studenci, robotnicy, w\u0142o\u015bcianie przeci\u0105gaj\u0105 przed oczyma swego wodza, nios\u0105c w oczach, w ca\u0142ej swej postawie przysi\u0119g\u0119 walki do zwyci\u0119stwa. Przechodzi oddzia\u0142 kosynier\u00f3w. [\u2026] Dzie\u0144 wczorajszy by\u0142 [\u2026] ukrzepieniem tej wiary, \u017ce Polska nie tylko nie zgin\u0119\u0142a, ale \u017ce ka\u017cda ch\u0119tna wra\u017ca my\u015bl znajdzie odpowied\u017a w niez\u0142omnej mocy polskiego ducha. Stolica Polski \u015blubowa\u0142a wczoraj zwyci\u0119stwo.\nWarszawa, 19 lipca 1920\n[Wczorajsze \u015bwi\u0119to Armii Ochotniczej, \u201eRzeczpospolita\u201d nr 35\/1920]\n\u00a0\nMjr Ignacy Boerner (szef Oddzia\u0142u II Sztabu 3 Armii WP) w raporcie do Naczelnego Wodza:\n19 lipca wkroczyli bolszewicy do Grodna. [\u2026] Czerezwyczajka przez ca\u0142y czas funkcjonowa\u0142a bardzo energicznie. Liczba os\u00f3b rozstrzelanych dotychczas nie zosta\u0142a potwierdzona, ludno\u015b\u0107 twierdzi, \u017ce 200\u2013300 os\u00f3b rozstrzelali \u2013 to jest plon czerezwyczajki. [\u2026] Ambulatorium Polskiego Czerwonego Krzy\u017ca funkcjonowa\u0142o do ostatniej chwili. Pracowa\u0142y w nim dwie siostry mi\u0142osierdzia [\u2026]. Obydwie zosta\u0142y w haniebny spos\u00f3b zgwa\u0142cone (zn\u0119ca\u0142o si\u0119 po kilku Kozak\u00f3w). Maj\u0105tek ambulatorium zosta\u0142 rozgrabiony.\n[Stefan Kami\u0144ski, Lata walk i zam\u0119tu na Ukrainie (1917\u20131921), Warszawa 1928]\nGrodno, 1920.P\u0142on\u0105ca cerkiew.Fot. O\u015brodek KARTA\nJ\u00f3zef Pi\u0142sudski na posiedzeniu Rady Obrony Pa\u0144stwa:\nZwracam si\u0119 do pan\u00f3w jeszcze, \u017ceby\u015bcie weszli w po\u0142o\u017cenie cz\u0142owieka, kt\u00f3ry postawiony zosta\u0142 na czele nowo powstaj\u0105cej Polski, w kt\u00f3rego r\u0119kach jest urz\u0105d naczelnika pa\u0144stwa i naczelnego wodza. Zgodzicie si\u0119 sami \u2013 co to za pa\u0144stwo, gdzie [...] stale i systematycznie stoj\u0119 w ogniu oskar\u017ce\u0144. Mnie bierze obrzydzenie do pa\u0144stwa, kt\u00f3re ma takiego przedstawiciela, kt\u00f3ry swoj\u0105 osob\u0105 zadra\u017cnia stosunki. [...] Musi by\u0107 jaka\u015b przyczyna, \u017ce nasze wojska teraz ci\u0105gle przegrywaj\u0105. [...] Przecie\u017c ci sami ludzie, kt\u00f3rzy prowadzili do zwyci\u0119stw, dzi\u015b przegrywaj\u0105.\nJest jedno s\u0142owo Napoleona, kt\u00f3re laikom wydaje si\u0119 \u015bmieszne: trzy czwarte powodzenia to jest moralno\u015b\u0107, a jedna czwarta technika. I kiedy ludzie, kt\u00f3rzy zwyci\u0119\u017cali, teraz si\u0119 za\u0142amuj\u0105, to im brak tej morali, ale j\u0105 wojsko musi wzi\u0105\u0107 z kraju. [...] Wobec braku morali, wobec zawiedzenia nadziei, \u017ce interwencja Ententy b\u0119dzie pr\u0119dka, zr\u00f3bcie nareszcie, [by stronnictwa] powiedzia\u0142y sobie \u2013 bronimy pa\u0144stwa, zr\u00f3bcie ten rz\u0105d, porwijcie ludzi, poruszcie masy. \u017beby \u017co\u0142nierz widzia\u0142, \u017ce w tym kraju jest jaka\u015b ch\u0119\u0107 obrony [...]. Wy wszyscy stoicie nad przepa\u015bci\u0105, wy jutro wyrzyna\u0107 si\u0119 b\u0119dziecie; czy wobec tego nie mo\u017cecie wyrzec si\u0119 pewnych rzeczy? Czy wobec tego armia mo\u017ce by\u0107 zdrowa: kiedy przysz\u0142y chwile pr\u00f3by, wy\u015bcie nie wytrzymali. Prosz\u0119 pan\u00f3w, zastan\u00f3wcie si\u0119, je\u017celi ja mam czyni\u0107 niezgod\u0119, to\u00a0usu\u0144cie mnie, we\u017acie kogo innego, mo\u017ce si\u0119 pogodzicie na chwil\u0119, ale zbud\u017acie [si\u0119], [...] bo inaczej jest tylko \u0142atanie, na kt\u00f3re ja id\u0119, bo to jest m\u00f3j psi obowi\u0105zek.\nWarszawa, Belweder, 19 lipca 1920\n[Rok 1920. Wojna polsko-radziecka we wspomnieniach i innych dokumentach, Warszawa 1990]\n\u00a0\nPor. Kobyli\u0144ski (34 Pu\u0142k Piechoty WP):\nPrzyby\u0142 kurier i zamiast rozkaz\u00f3w do\u00a0natarcia przywi\u00f3z\u0142 zawiadomienie dow\u00f3dcy brygady, \u017ce wysy\u0142a do nas pi\u0119\u0107 czo\u0142g\u00f3w. Na t\u0119 wie\u015b\u0107 zapanowa\u0142o wielkie poruszenie \u2013 nowa bro\u0144, o kt\u00f3rej tylko z opowiada\u0144 i opis\u00f3w wiedzieli\u015bmy, ma nam za chwil\u0119 przyj\u015b\u0107 na pomoc. [\u2026]\nZrobi\u0142y na nas silne wra\u017cenie; powa\u017cny ch\u00f3d, szybko\u015b\u0107 piechura, \u0142agodne poruszenia si\u0119 bez szcz\u0119ku i ha\u0142asu \u2013 nadaj\u0105 tej broni gro\u017an\u0105 powag\u0119 i wzbudzaj\u0105 zaufanie. Nad jednym czo\u0142giem powiewa male\u0144ka chor\u0105giewka \u2013 to czo\u0142g dow\u00f3dcy. Chor\u0105giewka chyli si\u0119 to w lewo, to w prawo. Wydaje w ten spos\u00f3b rozkazy swym podkomendnym czo\u0142gom. Uzbrojone by\u0142y trzy w dzia\u0142ka 37 mm, dwa w kaemy. Z broni swej uczyni\u0142y natychmiastowy u\u017cytek, strzelaj\u0105c do widocznych ju\u017c grupek przeciwnika. Przybycie czo\u0142g\u00f3w da\u0142o has\u0142o do natarcia. [...] Wielu \u017co\u0142nierzy id\u0105c w linii z dala od czo\u0142g\u00f3w, a chc\u0105c si\u0119 im z bliska przypatrze\u0107, podsuwa\u0142o si\u0119 bli\u017cej i powoli przy ka\u017cdym czo\u0142gu potworzy\u0142y si\u0119 grupki \u017co\u0142nierzy maszeruj\u0105cych za i z boku czo\u0142g\u00f3w, jak gdyby im towarzyszyli i korzystali z ich os\u0142ony.\nOlszanka k. Grodna, 21 lipca 1920\n[34 pp. Atak na Olszank\u0119 i forty Grodna dnia 21 lipca 1920 r., oprac. por. Kobyli\u0144skiego, CAW, I.400.562]\n\u00a0\nWitowt Putna (dow\u00f3dca bolszewickiej 27 Dywizji Strzeleckiej):\nStan wojska (ju\u017c pojawi\u0142y si\u0119 oznaki silnego wyczerpania), a szczeg\u00f3lnie stan zaplecza, zacz\u0105\u0142 mnie niepokoi\u0107. Dywizje porusza\u0142y si\u0119 ca\u0142y czas w szybkim tempie i przeszed\u0142szy od Berezyny daleko w g\u0142\u0105b terytorium przeciwnika \u2013 nie mog\u0142y dostatecznie zabezpieczy\u0107 ty\u0142\u00f3w. [...] Wyra\u017anie odczuwalna w rejonie mi\u0144skim sympatia spo\u0142ecze\u0144stwa dla czerwonych, bli\u017cej Bugu zacz\u0119\u0142a bledn\u0105\u0107. Niema\u0142y w tym udzia\u0142 mia\u0142 fakt, \u017ce oderwani od baz, nie maj\u0105c transportu kolejowego dla armii, wykorzystywali\u015bmy niezliczon\u0105 liczb\u0119 ch\u0142opskich podw\u00f3d. Wed\u0142ug ch\u0142opa, przepowiadane przez nas oswobodzenie od ucisku pan\u00f3w \u2013 s\u0142uszna sprawa, ale na razie \u2013 oparta na domys\u0142ach, a on jest zmuszony tygodniami w\u0142\u00f3czy\u0107 si\u0119 z podwod\u0105, kiedy na polach stoi przejrza\u0142e zbo\u017ce.\n[Witowt Putna, K Wisle i obratno, Moskwa 1927, t\u0142um. Agnieszka Knyt]\nPlakat z 1920 roku.Ze zbior\u00f3w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie\nZofia Romanowicz\u00f3wna (mieszkanka Lwowa) w dzienniku:\nDzikie hordy zbli\u017caj\u0105 si\u0119 do nas. Nasze dzielne, nasze nadzwyczajne m\u0142ode wojsko dot\u0105d odpiera ich, broni\u0105c ze wszystkich si\u0142 \u2013 ale na jak d\u0142ugo jeszcze tych si\u0142 wystarczy, gdy tam taka szalona przewaga liczebna? Tu ostre pogotowie, a od wczoraj nowy pop\u0142och. [...] A nie tylko dla nas tutaj to takie gro\u017ane, takie straszliwe \u2013 przecie\u017c ta nawa\u0142a dzikich bestii nieodparta rozla\u0142aby si\u0119 na zach\u00f3d.\nLw\u00f3w, 21 lipca 1920\n[Zofia Romanowicz\u00f3wna, Dziennik lwowski 1842\u20131930, t. 2, 1888\u20131930, Warszawa 2005]\n\u00a0\nKs. Micha\u0142 Wo\u017aniak (proboszcz parafii Chojnata): \nNa froncie bardzo \u017ale. Oddano ju\u017c Wilno, Mi\u0144sk, S\u0142uck, Husiatyn. Uchod\u017a\u00adcy emigruj\u0105 w Pozna\u0144skie i na Pomorze. Podobno ju\u017c Grodno zaj\u0119te. W kraju obudzi\u0142 si\u0119 niebywa\u0142y patriotyzm, ale tylko w\u015br\u00f3d inteligencji, bo ch\u0142opi oboj\u0119tnie te wie\u015bci przyjmuj\u0105, nie rozumiej\u0105c grozy po\u0142o\u017cenia. [\u2026]\nW parafii ch\u0142opcy szkolni ch\u0119tnie id\u0105 do wojska. Starsze roczniki z wielk\u0105 obaw\u0105 czekaj\u0105 chwili powo\u0142ania przymusowego, bo ju\u017c listy ich na gwa\u0142t formuj\u0105. Obywatelstwo opodatkowa\u0142o si\u0119 dobrowolnie na rzecz armii i ma da\u0107 5 procent swoich koni do wojska. Ch\u0142opi nie, z ma\u0142ymi wyj\u0105tkami.\nChojnata (\u0141\u00f3dzkie), 22 lipca 1920\n[Ks. Micha\u0142 Wo\u017aniak, Kronika parafii Chojnata 1911\u20131920, Warszawa 1995]\n\u2042\nKa\u017cdy mo\u017ce skorzysta\u0107 z przygotowanych materia\u0142\u00f3w, tak\u017ce dokona\u0107 ich przedruku, pod warunkiem oznaczenia ich poni\u017cszym zapisem:\nProjekt \u201eWiktoria 1920\u201d zosta\u0142 przygotowany przez O\u015brodek KARTA na zlecenie Biura Programu NIEPODLEG\u0141A, w ramach obchod\u00f3w setnej rocznicy odzyskania przez Polsk\u0119 niepodleg\u0142o\u015bci i odbudowy polskiej pa\u0144stwowo\u015bci.Materia\u0142y za:\u00a0www.niepodlegla.gov.pl.Prawa autorskie: Biuro Programu \u201eNiepodleg\u0142a\u201d.\n\u2042\nPrezentowane materia\u0142y maj\u0105 na celu ukazanie wielog\u0142osowej narracji. Zestawiono wypowiedzi przedstawiaj\u0105ce perspektywy autor\u00f3w r\u00f3\u017cni\u0105cych si\u0119 \u015bwiatopogl\u0105dami, zawodami czy miejscami zamieszkania, wychodz\u0105c z za\u0142o\u017cenia, \u017ce r\u00f3\u017cnorodno\u015b\u0107 \u015bwiadectw pozwoli lepiej zrozumie\u0107 wydarzenia sprzed stu lat. Przytaczane fragmenty przedstawiaj\u0105 opinie ich autor\u00f3w, jako \u017ar\u00f3d\u0142a historyczne podlegaj\u0105 analizie i nie s\u0105 to\u017csame ze stanowiskiem Biura Programu \u201eNiepodleg\u0142a\u201d."},{"@type":"BreadcrumbList","@id":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/pl\/2020\/08\/18\/17-23-lipca-1920\/#breadcrumb","itemListElement":[{"@type":"ListItem","position":1,"name":"Home","item":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/"},{"@type":"ListItem","position":2,"name":"17\u201323 lipca 1920"}]},{"@type":"WebSite","@id":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#website","url":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/","name":"Instytut Polski w Sofii","description":"Instytuty Polskie","potentialAction":[{"@type":"SearchAction","target":{"@type":"EntryPoint","urlTemplate":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/?s={search_term_string}"},"query-input":"required name=search_term_string"}],"inLanguage":"pl-PL"},{"@type":"Person","@id":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#\/schema\/person\/b30865535463064104f1d46270063b8e","name":"michailovam","image":{"@type":"ImageObject","inLanguage":"pl-PL","@id":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/#\/schema\/person\/image\/","url":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/d3e7b2e749865010415f8e735a1245bc?s=96&d=mm&r=g","contentUrl":"https:\/\/secure.gravatar.com\/avatar\/d3e7b2e749865010415f8e735a1245bc?s=96&d=mm&r=g","caption":"michailovam"},"sameAs":["http:\/\/michailovam"],"url":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/author\/michalowam\/"}]}},"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3022"}],"collection":[{"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/users\/20"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=3022"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3022\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":3023,"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/3022\/revisions\/3023"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/media\/3018"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=3022"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=3022"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/instytutpolski.pl\/sofia\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=3022"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}