Instytut Polski ma zaszczyt wesprzeć produkcję krótkometrażowego filmu „Ma Pani odwagę, madame” w reżyserii Asafa Galaya, poświęconego polsko-żydowskiej fotografce Julii Pirotte. Film oparty jest na świadectwie Pirotte z Archiwum Fortunoffa na Uniwersytecie Yale i przedstawia dwie fotografki – Avishag Shaar-Yashuv i Irene Pletka – które podążają śladami Pirotte przez Polskę i Francję. Artystki wyruszają w podróż zarówno wewnętrzną, jak i zewnętrzną, przemierzając Polskę i ulice Marsylii, odwiedzając miejsca, w których Julia mieszkała i które fotografowała, spotykając ludzi, którzy ją znali, i nadając jej wyjątkowemu dziedzictwu współczesną perspektywę.

Film o Julii Pirotte zostanie zaprezentowany w ramach wystawy „20/20 – jej własny obiektyw” w Muzeum Narodu Żydowskiego ANU.

Wystawa przywraca dawną epokę, by uczcić twórczość kobiet i naprawić niesprawiedliwość wymazania ich twórczości z pamięci zbiorowej. Jej celem jest przywrócenie życia imponującym dziełom i przełomowym fotografkom poprzez zestawienie ich prac z pracami dwudziestu współczesnych żydowskich fotografek. Będzie to wyjątkowa okazja, by zobaczyć znakomite wczesne fotografie obok dzieł czołowych fotografek z Izraela i całego świata.

W okresie międzywojennym przez krótki, ale wyjątkowy moment w historii sztuki, świat fotografii w Europie zdominowany był przez utalentowane żydowskie kobiety. Wojna, która spustoszyła kontynent i świat żydowski, przerwała ich życie i wciągnęła je pod koła historii. Niektóre, jak Julia Pirotte, trzymały aparat w jednej ręce, a w kieszeni ukrywały broń, dołączając do ruchu oporu przeciwko niemieckim okupantom. Większość uciekła za granicę, by przeżyć, i próbowała odbudować swoje życie. Po wojnie ta złota era dobiegła końca – fotografia znów stała się domeną mężczyzn. Kobiety, które przetarły szlaki, zostały w dużej mierze zapomniane.

Otwarcie wystawy odbędzie się 4 czerwca 2025 r. (wtorek) o g. 19:30.

Adres: ANU – Muzeum Narodu Żydowskiego, ul. Klausnera 15, Tel Awiw–Jafa

Kuratorzy: Michal Huminer i Asaf Galay

Kurator współpracująca: Raaya Sapir

Kurator naczelna: Orit Shaham-Gover

Julia Pirotte (1908–2000) była polsko-żydowską fotografką i bojowniczką ruchu oporu, która stała się symbolem odwagi, wytrwałości i głębokiego humanizmu.

Pirotte urodziła się w Końskowoli koło Lublina i dorastała w biedzie i atmosferze walki politycznej. W wieku 17 lat została aresztowana za działalność polityczną i zmuszona do ucieczki do Belgii, gdzie w trudnych warunkach studiowała fotografię. Pierwszy aparat podarowała jej napotkana na drodze kobieta. Po wybuchu II wojny światowej pracowała jako fotoreporterka w krajach bałtyckich, a następnie uciekła do Francji. Osiedliła się w Marsylii i wstąpiła do francuskiego ruchu oporu, ukrywając się pod przykrywką pracy jako fotografka prasowa, jednocześnie przemycając broń i przygotowując fałszywe dokumenty dla bojowników.

W czasie wojny Pirotte dokumentowała codzienne życie pod okupacją oraz działalność ruchu oporu, często narażając się na ogromne niebezpieczeństwo. Ukrywała negatywy, by jej praca nie została odkryta. Po wojnie wróciła do Polski, gdzie dokumentowała odbudowę kraju, pogrom kielecki oraz Międzynarodowy Kongres Pokoju, podczas którego Pablo Picasso powiedział do niej: „Ma pani odwagę, Madame.”

Choć jej twórczość nie była szeroko doceniana w powojennej Polsce, zyskała ponowne międzynarodowe uznanie w latach 80. Pirotte walczyła o uznanie dla swojej pracy i dziś jest uważana za jedną z czołowych fotografek dokumentujących ludzkie oblicze wojny i oporu.

Styl fotografii Pirotte cechuje empatia i szacunek wobec fotografowanych osób. Niegdyś odmówiła fotografowania francuskich kobiet publicznie upokarzanych za domniemaną współpracę z Niemcami, uważając, że wykorzystywanie czyjegoś cierpienia jest niewłaściwe.

Dziedzictwo Julii Pirotte wciąż inspiruje młodsze pokolenia fotografek, m.in. Avishag Shaar-Yashuv i Irene Pletka, które podążyły jej śladami we Francji i Polsce.

Dziś Julia Pirotte jest pamiętana nie tylko jako kronikarka wojny i przetrwania, lecz także jako symbol osobistej odwagi, artystycznej integralności i niezachwianej wiary w człowieczeństwo.