Jedna z najważniejszych i najbardziej zaciętych bitew decydujących o losach II wojny światowej – Bitwa pod Monte Cassino, ukoronowana zwycięstwem 2. Korpusu Polskiego, była czwartym natarciem sił sojuszniczych na niemieckie jednostki kontrolujące klasztor opactwa benedyktyńskiego na wzgórzu Monte Cassino we Włoszech. Zwycięstwo Polaków przełamało niemiecką linię obrony i otworzyło Aliantom drogę do wyzwolenia Rzymu.

Wzgórze Monte Cassino oraz klasztor Benedyktynów znajdujący się na jego szczycie miały kluczowe znaczenie dla niemieckiego systemu obrony na tzw. linii Gustawa. W pierwszej połowie 1944 roku jednostki niemieckie kontrolujące ufortyfikowany klasztor bez trudu odpierały ataki wojsk sojuszniczych, a kolejne natarcia prowadzone przez jednostki amerykańskie, brytyjskie, francuskie, kanadyjskie, południowoafrykańskie, nowozelandzkie i hinduskie kończyły się niepowodzeniem.

W czwartym natarciu – decyzją generała Władysława Andersa – uczestniczył 2. Korpus Polski przerzucony do Włoch na przełomie 1943 i 1944 roku. 11 maja gen. Anders zwrócił się do żołnierzy 2. Korpusu z historycznym rozkazem:

Żołnierze!

Zadanie, które nam przypadło, rozsławi na cały świat imię żołnierza polskiego. W chwilach tych będą z nami myśli i serca całego Narodu, podtrzymywać nas będą duchy poległych naszych towarzyszy broni. Niech lew mieszka w Waszym sercu.

Żołnierze – za bandycką napaść Niemców na Polskę, za rozbiór Polski wraz z bolszewikami, za tysiące zrujnowanych miast i wsi, za morderstwa i katowanie setek tysięcy naszych sióstr i braci, za miliony wywiezionych Polaków jako niewolników do Niemiec, za niedolę i nieszczęście Kraju, za nasze cierpienia i tułaczkę – z wiarą w sprawiedliwość Opatrzności Boskiej idziemy naprzód ze świętym hasłem w sercach naszych Bóg, Honor i Ojczyzna.

Mimo początkowych dwóch szturmów odpartych przez oddziały niemieckie, po niezwykle krwawych walkach trwających blisko tydzień, 18 maja 1944 roku niemiecki opór został przełamany, a klasztor zdobyty. 18 maja w południe na  wzgórzu Monte Cassino zatknięta została zwycięsko biało-czerwona flaga. W natarciach zginęło 923 polskich żołnierzy, 2931 zostało rannych, a 345 nigdy nie odnaleziono.

Bitwa o Monte Cassino była świadectwem polskiego męstwa i poświęcenia, a przede wszystkim solidarności z innymi narodami świata walczącymi z nazizmem. Kluczowe dla losów II wojny światowej polskie zwycięstwo miało także przypomnieć przywódcom Zachodu o  przywróceniu Polsce niepodległości w czasie, gdy Związek Sowiecki zajął już połowę dawnego terytorium Polski. Jak się później okazało, gdy polscy żołnierze walczyli pod Monte Cassino, decyzje w sprawie powojennej przyszłości Polski i jej granic były już podjęte na Konferencji w Teheranie w 1943 roku przez Stalina, Roosevelta i Churchilla, a później przypieczętowane na Konferencji w Jałcie.

Jeszcze podczas trwania oblężenia zapadła decyzja o budowie cmentarza, na którym pochowano polskich żołnierzy poległych w bitwie. Dziś polski cmentarz wojenny pod Monte Cassino jest jedną z najważniejszych polskich nekropolii.

Walki o Monte Cassino zostały upamiętnione tablicą na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie oraz inskrypcją na zniczu Grobu Nieznanego Żołnierza w Krakowie. W 1999 roku w Warszawie w pobliżu ul. Władysława Andersa i Parku Krasińskich odsłonięto pomnik upamiętniający bitwę i jej polskich bohaterów.