Wystawa „Mamo, ja nie chcę wojny!!! Polsko-ukraiński projekt archiwalny”

18.09. – 30.09.2022, Parlament Nadrenii Północnej Westfalii, Düsseldorf

W ramach wystawy zaprezentowane są historyczne rysunki polskich dzieci z roku 1946, będące zapisem ich przeżyć z czasu II wojny światowej i okupacji niemieckiej 1939-1945, przechowywane w Archiwum Akt Nowych w Warszawie, w zespole Ministerstwa Oświaty z lat 1945–1966. Drugą część wystawy stanowią współczesne rysunki dzieci ukraińskich, związane z wojną toczącą się obecnie w Ukrainie, gromadzone na portalu Mom I see war.

Podobieństwo historycznych i współczesnych prac poraża – wojna z perspektywy dziecka wygląda zawsze tak samo. Dzieci rysują czołgi, samoloty zrzucające bomby, pożary i eksplozje. Rysują rannych i zabitych, zrujnowane domy, mogiły. Rysują siebie i swoją rodzinę, rysują ewakuację i ucieczkę. Ale rysują też nadzieję i swoje marzenia na przyszłość. Łącząc obrazy i słowa w grupy tematyczne: walka, okupacja, rodzina, represje, opór, zniszczenia, nadzieja-zwycięstwo, chcemy podkreślić fakt, jak bardzo podobne są do siebie scenariusze wojen zaborczych. Zmienia się czas, zmienia się miejsce, zmieniają się dziecięcy świadkowie, ale wojna zawsze jest taka sama: „Wojna nie widzi, nie słyszy, nie czuje” (J. J. Letria).

Obecnie w zasobie Archiwum Akt Nowych w Warszawie znajduje się ponad 7000 rysunków. W większości są to prace o tematyce wojennej tworzone na potrzeby badań zainicjowanych w przez środowisko pedagogiczne w pierwszych latach po wojnie oraz w odpowiedzi na konkurs ogłoszony w 1946 w tygodniku „Prze[1]krój” za zgodą ówczesnego Ministerstwa Oświaty. Wystawa „Mamo, ja nie chcę wojny!!! Polsko-ukraiński projekt archiwalny” jest realizowana przez całą sieć Archiwów Państwowych.

Wojna to zawsze ból, cierpienie i strata. Ale najbardziej narażone podczas wojny są dzieci. Wojna pozbawia ich szczęśliwego dzieciństwa, a czasem życia! Śmiech, beztroska, przytulny dom, spacery z przyjaciółmi – tak powinny być wypełnione ich dni. Dzieci widzą wojnę „bez ozdób” – na ich oczach rakiety wroga niszczą szkoły, przedszkola, szpitale, domy mieszkalne. Widzą jak krewni i przyjaciele umierają. Wyrażają swoje prawdziwe emocje i doświadczenia w rysunkach, które dotykają serca każdej osoby. Słuchanie dzieci, zrozumienie ich doświadczeń w tym trudnym czasie jest jednym z zadań dorosłych. Projekt Mom I see war został stworzony, aby pokazać wojnę oczami dzieci Ukrainy i po raz kolejny zwrócić uwagę społeczności światowej na brutalną inwazję rosyjskiego najeźdźcy. Projekt ten połączył ponad 10 tysięcy rysunków dla dzieci o wojnie i pokoju w Ukrainie. Został stworzony, aby uchwycić to, czego doświadczają dzieci podczas wojny w ich kraju i pokazać całemu światu, jak silni są Mali Ukraińcy.

Różnorodność dziecięcych emocji, które znajdują odzwierciedlenie w rysunkach: od strachu i rozpaczy po nadzieję i wiarę w zwycięstwo, świadczy o jednej rzeczy – dzieci nie powinny cierpieć z powodu wojny, zasługują na szczęście i miłość.

Opieka merytoryczna nad projektem: dr Dorota Sadowska z Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z prof. Olgą Kulinich z Kijowskiego Narodowego Uniwersytetu im. Tarasa Szewczenko, Mariusz Olczak dyrektor Archiwum Akt Nowych.