Pretekstem do rozpoczęcia inwazji sowieckiej na Polskę miało być uznanie przez rząd sowiecki faktu nieistnienia państwa polskiego w konsekwencji agresji niemieckiej i spodziewanego opuszczenia przez rząd RP Warszawy. Tym samym władze sowieckie uznawały za nieważne dotychczasowe umowy dwustronne, m.in. polsko-sowiecki układ o nieagresji z 1932 roku. W rzeczywistości do 17 września naczelne władze RP nadal znajdowały się na terenie Polski, zaś w swoim orędziu prezydent Ignacy Mościcki określił poczynania Związku Sowieckiego jako akt agresji. Bez wątpienia takie działania ZSRS były pogwałceniem umów dwustronnych i prawa międzynarodowego.

Wojska sowieckie napotkały na opór ze strony polskiej m.in. w Wilnie, Grodnie i Lwowie. W tych miastach, jak i na terenie wszystkich wschodnich województw II Rzeczpospolitej, miały miejsce liczne akty sowieckiej przemocy wobec polskich jeńców wojennych, jak i ludności cywilnej. Dla usprawiedliwienia inwazji troską o bezpieczeństwo ludności białoruskiej i ukraińskiej, władze sowieckie otwarcie zachęcały przedstawicieli tych narodowości do ataków na Polaków.

Wraz z regularnymi oddziałami wojska sowieckiego na terytorium II RP rozpoczęły działalność oddziały specjalne NKWD, których zadaniem była likwidacja struktur państwa polskiego i potencjalnego ruchu oporu. W tym celu na okupowanym przez ZSRS terytorium dokonywano masowych aresztowań i egzekucji przedstawicieli wyższych warstw społeczeństwa. Z naruszeniem wojennych zwyczajów i konwencji większość wziętych do niewoli sowieckiej oficerów Wojska Polskiego padło ofiarą Zbrodni Katyńskiej. Setki tysięcy Polaków deportowano w głąb Związku Sowieckiego (nade wszystko na Syberię i do Kazachstanu). Wielokrotnie formułowanym celem tych działań była chęć ostatecznej likwidacji państwa polskiego i włączenie zajętych terenów do państwa sowieckiego.

Wkroczenie wojsk sowieckich na teren Polski przyśpieszyło decyzję rządu polskiego o opuszczeniu kraju w nocy z 17 na 18 września 1939 roku, czego skutkiem było zorganizowanie struktur państwowych oraz militarnych RP na Uchodźctwie z Prezydentem RP Władysławem Raczkiewiczem na czele. Tym samym została zachowana ciągłość instytucjonalna pozwalająca na kontynuowanie walki przez Wojsko Polskie za granicą.

Przegrana wojny obronnej Polski 1939 roku nie zakończyła walki na terenie kraju. Pomimo represji ze strony obu okupantów, już 27 września 1939 roku powołana do życia została Służba Zwycięstwu Polski. Tajne struktury polskiego ruchu oporu pozwoliły utworzyć największe w okupowanej Europie państwo podziemne. Konsekwencją działań dwóch zbrodniczych totalitaryzmów był rozbiór osamotnionej w walce Polski. Na okupowanych ziemiach polskich rozpoczęto masową eksterminację zamieszkującej je ludności, trwającą praktycznie do zakończenia II Wojny Światowej w 1945 roku.

II Wojna Światowa była jednym z najbardziej traumatycznych wydarzeń w historii Polski. Do dziś jej następstwa mają znaczący wpływ na polską politykę zagraniczną. Mimo, że od września 1939 minęło już ponad 79 lat, Polacy jako naród pozostają szczególnym strażnikiem pamięci o tych wydarzeniach. Wojna, która rozpoczęła się o świcie 1 września 1939 roku, wraz z atakiem III Rzeszy Niemieckiej na Rzeczpospolitą Polską, była najbardziej barbarzyńskim i ludobójczym konfliktem w historii świata. Nie ma sobie równych zarówno z powodu dziesiątków milionów ofiar, olbrzymich zniszczeń materialnych, ale również z uwagi na całkowite złamanie wszystkich norm moralnych i etycznych.

Biuro Rzecznika Prasowego
Ministerstwo Spraw Zagranicznych