Wystawa Yuriya Bileya to opowieść o niepodległościowych dążeniach trzech europejskich krajów, z którymi artysta jest związany – Ukrainy, Polski i Niemiec. Biley opowiada o nich z perspektywy zewnętrznej i wewnętrznej, emigranta i imigranta. W prezentowanych pracach analizuje kulturę wizualną wybranych momentów historycznych nie przez pryzmat przełomowych wydarzeń, ale poddając badaniu mniej widoczne procesy, które do nich doprowadziły. Na wystawie w galerii Instytutu Polskiego w Wiedniu artysta podejmuje temat wolności i demokracji i obserwuje jej przeobrażenia oraz przesunięcia na mapie europejskiej, analizując materiały archiwalne z okresu od lat 60. do 90.

Zaczyna od zdjęć Rolfa Goetzego dokumentującego najważniejsze wydarzenia zimnej wojny, w tym masowe demonstracje w Berlinie Zachodnim. Następnie Biley przygląda się propagandowym hasłom fotografowanym przez Władysława Hasiora w cyklu Poezja przydrożna. Narrację zamyka projekt bazujący na zdjęciach z radzieckich pocztówek i albumów, przedstawiających najważniejsze tematy propagandowego imperialistycznego programu przez dziesięciolecia realizowanego w Ukrainie.

Każdy z trzech zaprezentowanych na wystawie cykli odnosi się do tematu granic politycznego wpływu Związku Radzieckiego, a później współczesnej Rosji, kontynuującej jego tradycje. A także granic demokracji płynącej z Zachodu, które nie pokrywają się z granicami geograficznymi. Ta płynność postępuje powoli z zachodu na wschód. Yuriy Biley przygląda się tym procesom z perspektywy historycznej. Artysta zastanawia się, na ile mogą one powtórzyć się współcześnie, gdy Ukraina jako wschodni przyczółek europejskiej demokracji walczy w obronie swej niepodległości. Przy czym Ukraińcy, w przeciwieństwie do mieszkańców pozostałych wymienionych krajów, zmagają się dzisiaj w regularnej wojnie, jaką znamy z opowieści o II wojnie światowej. W niepewnej i tragicznej teraźniejszości spojrzenie Bileya na historię niesie obietnicę szczęśliwego końca.

Artysta zestawia ze sobą kilka porządków propagandowej reprezentacji: fotografię dokumentalną oraz zdjęcia drukowane na pocztówkach i w albumach. Wybrane materiały archiwalne najtrafniej odnoszą się do podjętych na wystawie treści oraz ilustrują procesy, których finałem jest artystyczna wizja zwycięstwa demokracji. W cyklu WOLNOŚĆ DLA WSZYSTKICH, opierając się na dziennikarskiej fotografii dokumentalnej, Biley uwydatnia hasła, które pojawiały się na masowych protestach w Berlinie Zachodnim w momencie zaostrzenia zimnej wojny i budowy muru. To hasła, które 9 listopada 1989 roku wygrały z chwiejną konstrukcją państwa podzielonego między aliantów i sowietów. Berlin był symbolem Europy podzielonej na część demokratyczną i komunistyczną. Kiedy wreszcie mur runął, jego pozostałości stały się symbolem upadku komunistycznego totalitaryzmu. WARTOŚĆ TYCH SŁÓW ZALEŻY RÓWNIEŻ OD CIEBIE wydobywa ironię z propagandowych haseł obecnych w polskiej przestrzeni publicznej. W serii cyfrowych kolaży, stylistycznie nawiązujących do politycznej propagandy końca XX wieku, Biley ukazuje Polskę wyobrażoną, alternatywną, utraconą lub przyszłą. MALOWNICZA UKRAINA to tytuł trzeciego cyklu na wystawie, odnoszącego się do serii akwafort Tarasa Shevchenki z 1844 roku, rozbudowanej i podzielonej na tematy: ukraińska historia, życie ludowe, zwyczaje i folklor, przyroda i zabytki, Biley zaś koncentruje się na historii i zabytkach. Artysta celowo wybiera Shevchenkę, odnosząc się nie tylko do jego twórczości, jego historii, lecz także w szczególności do postaci artysty jako symbolu ukraińskiej tożsamości. W pracach Bileya w poświacie półmroku pojawiają się pomniki oraz obiekty, które miały tworzyć wspólną sowiecką historię. Była to historia wymyślona, opierająca się na manipulacji, przeinaczająca zarówno genezę powstania Ukrainy, jak i znaczenie ważnych momentów historycznych, takich jak wielka wojna ojczyźniana, która w narracji propagowanej przez Związek Radziecki zastąpiła II wojnę światową. Okres ten trwał od 1941 do 1945 i zakończył się zwycięstwem Sowietów nad nazistami. Podkreślanie roli wspólnego zwycięstwa miało po raz kolejny utrwalić nierozerwalną więź narodów, akcentowaną także licznymi pomnikami przyjaźni. Projekt, który kontynuowała również Federacja Rosyjska, nie powiódł się. Dzisiaj trwa wojna o zniszczenie ukraińskiej niepodległości. Ważne dla Ukrainy jest też trwałe usunięcie zafałszowanej historii i przemyślane odcięcie się od wszelkich rosyjskich wpływów. Działania, które Niemcy i Polska zrealizowały w pokojowym, choć rewolucyjnym trybie, w Ukrainie obecnie są już niemożliwe. Biley, kreśląc zarys historii, analizuje różne wątki wizualne, które jej towarzyszyły, i wskazuje, jak wielką wagę ma przepracowywanie różnych momentów dziejowych i ich aspektów. Artysta podkreśla, że obecnie rozpoczął się kolejny etap walki o nowe granice demokracji w Europie.

Artysta: Yuriy Biley
Kuratorka wystawy: Marta Czyż
Opieka kuratorska i koordynacja galerii: Maciej Łyczek, Magdalena Bielecka (Instytut Polski w Wiedniu)
Produkcja: Natalia Budzińska, Agata Połeć
Identyfikacja wizualna: Ola Jasionowska

Czas i data: od 29 listopada 2024 do 24 lutego 2025
Godziny otwarcia: pon-czw 12:00-16:00, piątek 10:00-15:00
Miejsce: p_art Galerie, Am Gestade 7, 1010 Wien
Informacje oraz bilety: Wstęp wolny

Organizatorzy: Instytut Polski w Wiedniu, BWA Wrocław Galeria Sztuki Współczesnej
Partner: Ambasada Rzeczpospolitej Polskiej w Wiedniu, Ambasada Republiki Federalnej Niemiec w Wiedniu, Ambasada Ukrainy w Austrii

Fot: Emilia Milewska