„Dzieła te nie powstały z doraźnej i przemijającej potrzeby danego spektaklu. Lecz związane są ściśle z ideami, które definiują moją twórczość. […] Posiadają wystarczającą ilość napięcia wewnętrznego i samodzielnego sensu, aby być autonomicznymi dziełami sztuki.” – Tadeusz Kantor

Punktem wyjścia wystawy jest spojrzenie na kostiumy jako autonomiczne dzieła sztuki, posiadające wystarczającą ilość napięcia, własną biografię i materialność będąc jednocześnie przedłużeniem przestrzeni, jak i ciała aktora. Waga materialności u Kantora jest szczególna. Przedmioty na scenie to nie tylko „resztki” czy „strzępy”, jak sam często mówił, ale także opowieść o ludzkiej kondycji, przemijaniu i obecności. Obiekty teatralne i kostiumy stawały się formami rzeźbiarskimi, balansującymi na granicy między ciałem a przestrzenią, między ideą a fizycznością, między pamięcią zbiorową a indywidualnością. Kostiumy, tracące formę ludzką lub te, które ją imitują, przekształcają się w pełnoprawne dzieła. To swoiste ciało-rzeźby, które zasługują na status rzeźb, będąc jednocześnie nierozerwalnie złączonymi z cielesnością aktora. Materia sceniczna, złożona z intensywnych obrazów, metaforycznych obiektów i żywego ciała, stawała się polem eksperymentu, ale i namysłu nad przemijaniem, pamięcią, śmiercią.

Obiekty prezentowane na wystawie obrazują wyjątkową zdolność artysty do tworzenia własnego teatralnego języka: niepodrabialnego, głęboko zakorzenionego w polskiej historii i doświadczeniu XX wieku. Pokazują również wrażliwość Kantora na światowe nurty artystyczne — dadaizm, informel czy konstruktywizm. Swoista rewizja materialności dokonywana przez artystę wprost odnosi się też do rumuńskiej kultury poprzez cztery kostiumy zaprojektowane przez Kantora do spektaklu „Nosorożec” (1961) na podstawie sztuki Eugène’a Ionesco w reżyserii Piotra Pawłowskiego w Starym Teatrze w Krakowie. Tym wielobarwnym, bogatym plastycznie kostiumom towarzyszą inne, bardziej osobiste realizacje – od obiektów inspirowanych Witkacym, przez papierowe kostiumy z crioctage`u „Gdzie są niegdysiejsze śniegi”, aż po instalacje pochodzące z ostatnich przedstawień Kantora zaliczanych do okresu Teatru Śmierci: „Umarłej klasy” i „Dziś są moje urodziny”. Częścią prezentacji stają się obiekty, które zrywają z tradycyjną formą kostiumu – autorska rekonstrukcja Goplany z „Balladyny” czy „Nieletnia” na stelażu.

Wystawa jest zaproszeniem do odkrywania historii teatru Tadeusza Kantora, a także prześledzenia idei, wpływów, fascynacji, które za nim stały. Ekspozycja to także przestrzeń do refleksji nad tym, jak artysta budował napięcia, jak traktował materię i formę oraz jak jego teatr przekształcał się w coś, co istnieje poza czasem – jako zbiór artystycznych przedmiotów, który do dziś pulsuje i nie przestaje oddziaływać. To właśnie tam — między żywą wyobraźnią a ciałem — rodzi się Kantorowski teatr: wizjonerska synteza formy, emocji i przestrzeni. Teatr, który nie kończy się w chwili zejścia ze sceny, lecz trwa — w materii, w pamięci, w wyobraźni następnych pokoleń.

Wernisaż wystawy odbędzie się 11 września, w godz. 19-21.

Wystawa będzie otwarta do 26 października 2025 r. Towarzyszyć jej będzie program złożony z dodatkowych wydarzeń, które zostaną zakomunikowane w późniejszym terminie na stronach mediów społecznościowych MNAC.

Kuratorzy: Justyna Droń, Bogdan Renczyński

Kuratorka programu towarzyszącego: Aldona Mikulska