Podczas II Wojny Światowej Niemcy wymordowali ok. 90 proc. z liczącej ok. 3,5 mln osób społeczności polskich Żydów. Według różnych szacunków, niemiecką okupację przeżyło ok. 40-120 tysięcy z nich, przede wszystkim ukrywając się wśród ludności polskiej, chowając się w lasach bądź w szeregach polskiej partyzantki.
W 1942 roku polscy rolnicy Wiktoria i Józef Ulmowie, mimo grożącej za to kary śmierci ustanowionej przez nazistów, zaczęli ukrywać w swoim gospodarstwie rolnym ośmioro Żydów. Ich bohaterska postawa nie była odosobniona. Według historyków, w różne formy pomocy ludności żydowskiej w czasie II Wojny Światowej zaangażowanych było od 300 tysięcy do 1 miliona Polaków.
24 marca 1944 roku, w wyniku donosu, Wiktoria i Józef Ulmowie, ich sześcioro dzieci w wieku od ośmiu do półtora roku oraz ukrywane przez nich dwie rodziny żydowskie zostali rozstrzelani przez niemieckich żandarmów. W chwili masakry Wiktoria była w 9 miesiącu ciąży. Mimo tragedii i niemieckiego terroru panującego na ziemiach okupowanej Polski, do końca wojny w chłopskich domach w Markowej przeżyło 21 Żydów. Tę niezwykłą historię opowiada wystawa w Muzeul Municipiului București.
Dokładna liczba Polaków zamordowanych przez Niemców, którzy za pomoc udzieloną Żydom w czasie II Wojny Światowej nie jest znana. Duża część ofiar pozostała anonimowa i nie zachowała się pełna dokumentacja. Szacunki historyków wahają się jednak od 2,5 tysiąca do 50 tysięcy osób.
Polacy do dziś stanowią najliczniejszą grupę narodowościową uhonorowaną przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie tytułem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”, przyznawanym za bezinteresowne ratowanie Żydów podczas II Wojny Światowej (6620 osób, czyli 26 proc. wszystkich uhonorowanych). W 1995 roku tytuł ten pośmiertnie otrzymali także Wiktoria i Józef Ulmowie.
17 marca 2016 roku w Markowej, skąd pochodziła bohaterska rodzina, otwarte zostało Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów. Z jego powstaniem wiąże się też prezentowana w Bukareszcie wystawa „Samarytanie z Markowej”, której rumuńską wersję przygotował Instytut Polski w Bukareszcie we współpracy z Muzeul Municipiului București.
Wernisaż wystawy organizowany we współpracy z Ambasadą RP w Bukareszcie odbędzie się 22 marca o godz. 19.00 w Pałacu Suţu.
Więcej o Polakach ratujących Żydów w czasie II Wojny Światowej przeczytasz w marcowym numerze miesięcznika „Historia”.
