Wiosną 2021 roku do londyńskiej National Gallery trafi po raz pierwszy w historii monumentalny obraz najsłynniejszego polskiego malarza XIX wieku Jana Matejki przedstawiający astronoma Mikołaja Kopernika w rozmowie z Bogiem.

Imponujących rozmiarów obraz, który rzadko opuszcza swój dom w Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego, będzie stanowił część nowej wystawy przybliżającej zwiedzającym twórczość Jana Matejki (1838-1893). Matejko to niezwykle wyrazisty artysta. Mimo że powszechnie w Polsce od dawna uważany jest za malarza narodowego, poza granicami kraju pozostał w dużej mierze nieznany.    

Matejko zasłużył sobie na ogromne uznanie Polaków swymi wielkimi, dynamicznymi i szczegółowymi prezentacjami kluczowych momentów w historii narodu. Prezentowane dzieło upamiętnia osiągnięcia polskiego astronoma Kopernika (1473-1543), pierwszego człowieka od czasów starożytnych Greków, który odkrył, że Słońce, a nie Ziemia, znajduje się w centrum układu planetarnego i że to wokół niego krąży Ziemia.

Monumentalne płótno zostało namalowane w 1873 r. z okazji 400-lecia urodzin astronoma. Matejko zdecydował się uwiecznić wyobrażenie Kopernika w chwili odkrycia, gdy w swym rodzinnym Fromborku z mapą układu słonecznego u boku omawia swe odkrycie z Bogiem. W przeciwieństwie do Galileusza, który około 73 lata później doszedł do podobnych wniosków, ale zraził do siebie Kościół katolicki, Kopernik nigdy nie został ekskomunikowany za podważanie tradycyjnych poglądów; w istocie ówcześni, oświeceni duchowni świętowali jego przełom.  

Obraz przedstawiający polskiego odkrywcę zyskał niemal natychmiastową sławę, gdy został po raz pierwszy wystawiony w Krakowie. Rozpowszechniano go w tysiącach reprodukcji, a następnie zakupiono w 1873 roku ze składek publicznych dla Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W tym czasie Polska znajdowała się pod zaborami, a dyskusję o narodowości Kopernika toczyli zarówno Niemcy, jak i Polacy, uważając astronoma za swojego rodaka. Obraz ukazuje klęczącego i oniemiałego astronoma na tle rozgwieżdżonego nieba na dachu wieży we Fromborku w pobliżu katedry, gdzie pełnił funkcję kanonika. Ta aranżacja przedstawia Kopernika jako Polaka, w zgodzie z ówczesnymi tendencjami w Polsce, gdzie podkreślano znaczenie postaci narodowych, których dzieła stanowiły zarówno symbol polskiej tożsamości kulturowej, jak i były nośnikiem polskiej narodowej dumy.

Częścią wystawy będzie także replika dzieła De revolutionibus orbium coelestium Kopernika (O obrotach sfer niebieskich), wydana w 1543 roku (National Maritime Museum, Greenwich, Londyn), która stanowiła punkt zwrotny w zrozumieniu miejsca człowieka we wszechświecie, wraz z instrumentami astronomicznymi (Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków), a także autoportret Matejki i studium Kopernik, Rozmowy z Bogiem (Muzeum Narodowe w Krakowie).

„Matejko widział swoją rolę nie tylko w uwiecznianiu wielkich wydarzeń z historii Polski, ale również w wyrażaniu ich głębokiego wewnętrznego znaczenia dla Polaków. Wieńczy on długą tradycję malarstwa historycznego i w ramach odkrywania szerszego świata sztuki, był jednym z najbardziej pomysłowych i prowokujących wyrazicieli tego typu malarstwa”, ocenia Christopher Riopelle, kurator wystaw malarstwa po 1800 r. w National Gallery w Londynie.

„To już druga z cyklu wystaw wspieranych przez Capricorn Foundation, pamięci H. J. Hyamsa. Dzięki jej wsparciu do Galerii Narodowej trafi jeden z najsłynniejszych obrazów w Polsce. Astronom Kopernik Jana Matejki ukazuje artystę, którego ambicją było tworzyć obrazy definiujące naród, który pragnął suwerenności i niepodległości”. dodaje Dr Gabriele Finaldi, Dyrektor National Gallery w Londynie.

The Capricorn Foundation in memory of Mr H J Hyams.

Więcej informacji na stronie nationalgallery.org.uk

DODATKOWE INFORMACJE

O ARTYŚCIE

Jan Matejko (1838-1893), dziewiąty z jedenastu dzieci, urodził się w Wolnym Mieście Krakowie. W młodym wieku był świadkiem rewolucji krakowskiej z 1846 roku i oblężenia Krakowa przez Austriaków w 1848 roku, dwóch wydarzeń, które zakończyły istnienie Wolnego Miasta Krakowa. Matejko studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie (1852-58). W późniejszym okresie został dyrektorem tej uczelni, która ostatecznie zmieniła nazwę na Akademię Sztuk Pięknych Jana Matejki. W 1865 roku obraz Matejki Kazanie Skargi został nagrodzony złotym medalem na dorocznym Salonie paryskim; w 1867 roku jego obraz Rejtan został nagrodzony złotym medalem na wystawie światowej w Paryżu i zakupiony przez cesarza Austrii Franciszka Józefa. Kolejnym jego ważnym obrazem, powstałym w latach 1867-69, była Unia Lubelska. Ponownie doceniony w Paryżu obraz przyczynił się do przyznania Matejce Orderu Legii Honorowej. Wiele dzieł Matejki poświęconych jest ważnym historycznym wydarzeniom politycznym i wojskowym w Polsce. Zaliczany jest do najsłynniejszych polskich malarzy, często określany mianem „największego polskiego malarza historycznego” i już za życia zyskał wielkie uznanie. Styl i technika Matejki były niezwykłe: jego obrazy często zachwycały potężnym ładunkiem emocjonalnym, niezwykłą szczegółowością i nowatorstwem, a także moralnym i filozoficznym przesłaniem.

INFORMACJA O OBRAZIE

Jan Matejko Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem, 1873; Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków ©

Godziny otwarcia

Pokaz dla prasy: wtorek, 18 maja 2021 r.

Otwarcie dla zwiedzających: piątek, 21 maja 2021 r.

Codziennie 10:00–18:00 (ostatni wstęp 17:00)

Piątek 10:00–21:00 (ostatni wstęp 20:15)

Publikacja/Katalog

Tytuł: Conversations with God – Jan Matejko’s Copernicus

Autorstwa: Christopher Riopelle, Andrzej Szczerski, Owen Gingerich

64 stron, 35 ilustracji, 270 x 230 mm

Paperback: £14.95; specjalna zniżka w galerii: £12.95

Wydana przez National Gallery Company Ltd. Dystrybucja Yale University Press.

Więcej informacji po angielsku : Biuro Prasowe National Gallery

press@ng-london.org.uk.

lub w języku polskim: Instytut Kultury Polskiej w Londynie

london.pci@instytutpolski.org | jakub.ochmanski@instytutpolski.org

Zdjęcia dostępne są na stronie: https://press.nationalgallery.org.uk/

Wystawa zrealizowana przy wsparciu: