Patryk Różycki w p_art Galerie  Instytutu Polskiego w Wiedniu
Kuratorka: Katie Zazenski
24.04.2025 – 24.06.2025

„Marzyłem o byciu piłkarzem, jak wielu chłopców z biednych rodzin ze wsi, mniejszych miasteczek i miast w Polsce, dla których wizja kariery piłkarskiej była ratunkiem przed brakiem perspektyw na lepsze życie”. Pod koniec lat 90. i na początku XXI wieku to właśnie takie marzenie dawało nadzieję dzieciom takim jak Patryk. Jednemu z pięciorga rodzeństwa, synowi rodziców, którzy dojrzewali w czasach powojennej PRL i którzy z trudem próbowali przetrwać oraz odnaleźć się w zupełnie zmienionej rzeczywistości Polski po 1989 roku.

Po upadku komunizmu, przemiany polityczne i gospodarcze, które zaczęły się rozwijać w Polsce wraz z pojawieniem się zachodniego kapitalizmu, głęboko rezonowały w indywidualnych gospodarstwach domowych, splatając to, co osobiste, z tym, co polityczne, często w bolesny i wykluczający sposób. Dla młodszego pokolenia, takiego jak Patryk, ta zmiana niosła nadzieję na nowy początek — szansę, by przyjąć ideały przedsiębiorczości i indywidualnego sukcesu, które pojawiły się wraz z przejściem do otwartej, rynkowej gospodarki. Jednak dla starszego pokolenia, którego życie ukształtowały zasady socjalizmu, zmiany te były zarówno destabilizujące, jak i wyobcowujące. Sponsorowane przez państwo ideały zbiorowej pracy i równego podziału ustąpiły miejsca nowej rzeczywistości, w której promowano sukces jednostki, definiowany przez konkurencję i zdolność dostosowania się do globalnych rynków. Utrata statusu społecznego, której doświadczyło wielu ludzi, spotęgowana przez brak wyższego wykształcenia i umiejętności pozwalających odnaleźć się w zmieniającym się krajobrazie ideologicznym i gospodarczym, stała się bolesnym przypomnieniem nie tylko o podziale między przeszłością a teraźniejszością, lecz także o tym, kto znalazł się w centrum, a kto został zmarginalizowany. Starsze pokolenie, takie jak rodzice Patryka, zostało zepchnięte na margines; wykluczone z obietnic, jakie niosła ta transformacja. A kiedy narzędzia polityki społecznej zawodzą, czy to przez brak reakcji na potrzeby ludzi, czy przez ich całkowity brak, często jedynym miejscem, do którego można się zwrócić, pozostaje Bóg lub radykalizujący strach, albo jakaś kombinacja obu tych dróg.

Patryk pisze: „Marzyłem, że zostanę piłkarzem i poprawię warunki życia mojej rodziny, będę superbogaty i stanę się wzorem do naśladowania. Tata przede wszystkim namawiał mnie, żebym się uczył, mówił, że najważniejsze jest wykształcenie, na co oczywiście się buntowałem, twierdząc, że zostanę piłkarzem i nie muszę kończyć żadnej szkoły. Mimo tego konfliktu mój tata bardzo mnie wspierał, codziennie graliśmy w piłkę, kibicował mi i mówił, że robię postępy. Zapisał mnie do klubu piłkarskiego kilka wiosek dalej, około siedmiu kilometrów od domu. Pamiętam, jak woził mnie na treningi na bagażniku swojego roweru. To było strasznie niewygodne, ale oczywiście byłem szczęśliwy, że robimy to razem, że mam jego wsparcie. Wiedziałem, że dzięki niemu mogę osiągnąć wszystko, o czym marzyłem.”

Wystawa pomóż nam pokonać napotkane problemy (tytuł zaczerpnięty z codziennej modlitwy odmawianej przez ojca Patryka) podzielona jest na pięć rozdziałów, które ukazują relację do pracy oraz do osobistej i społecznej wartości z perspektywy Patryka, przywołując zarówno jego własne doświadczenia, jak i doświadczenia jego rodziny. W obrazach Różyckiego proces adaptacji do gwałtownie zmieniającego się świata nie jest przedstawiony jako płynna, postępująca droga, lecz jako seria momentów — zarówno pozytywnych, jak i negatywnych — skondensowanych i pofragmentowanych, co oddaje materialną i emocjonalną złożoność, jaką wyzwoliła ta zasadnicza przemiana. Pierwszy rozdział prac, który wita widzów, podejmuje temat statusu społecznego i obejmuje dwa duże portrety mamy Patryka (dumnie siedzącej przed blokiem mieszkalnym) oraz taty (dostojnego, przed fabryką, w której był szanowanym przewodniczącym związku zawodowego). Naprzeciwko tej kolekcji znajduje się niewielki zbiór prac reprezentujących drugi rozdział, poświęcony aspiracjom i marzeniom. Wśród nich znajduje się obraz przedstawiający zdjęcie brata Patryka, Rolanda, które dołączył do zgłoszenia na uczestnika programu reality show „Big Brother” na początku lat 2000.
Druga sala podejmuje temat konieczności podróżowania za granicę Polski w poszukiwaniu szansy oraz powrotu z tej drogi, a także skutków utraty pracy i poczucia własnej wartości zdobywanego/przypisywanego dzięki ciężkiej pracy. Łącząc sceny z życia Patryka i jego rodziny z celowo dobranymi fragmentami filmów lub przedmiotami wyprodukowanymi w fabrykach, w których pracowali członkowie rodziny, Patryk świadomie konfrontuje się z dalekosiężnymi skutkami marginalizacji i wykluczenia ze zbiorowej pamięci kulturowej społeczności, z którymi borykają się społeczności takie jak jego rodzina, zarówno obecnie, jak i w przeszłości. Na przykład obraz brata Patryka Klaudiusza (Mój brat Klaudiusz przy pracy w Chotomowie, 2021), pchającego taczkę pełną ziemi w pobliżu samotnego domu należącego do wyższej klasy średniej, gdzieś na wsi, z papierosem zwisającym z ust, został silnie zainspirowany obrazem Courbeta z 1849 r., Pogrzeb w Ornans, który przedstawia zwykłych ludzi uczestniczących w pogrzebie w małej francuskiej wiosce. Znaczenie obrazu Courbeta tkwi w jego monumentalnej skali — ponad trzy na sześć metrów formacie, który w tamtych czasach zarezerwowany był wyłącznie dla przedstawień heroizmu i mitologicznego lub religijnego znaczenia. Poświęcenie tak dużej przestrzeni czemuś tak powszechnemu było głębokim wyzwaniem dla konwencji i właśnie to Patryk chciał osiągnąć zarówno w przypadku Klaudiusza, jak i jego portretu: poczucie konsekwentnej dumy dla brata. Jest to gest próby buntu wobec spojrzenia ich ojca, który mimo własnych zmagań o sukces, stabilność i uznanie, odczuwał wstyd z powodu statusu swojego syna.
Choć intymna i głęboko osobista, twórczość Patryka opowiada boleśnie znajomą historię. pomóż nam pokonać napotkane problemy to zaproszenie do doświadczenia tego, jak ideologie narodowe i polityczne głęboko wnikają w prywatne historie, oraz jak szersze wpływy kulturowe splatają się z rzeczywistością narodu i rodziny w okresie przejściowym.

Produkcja i koordynacja galerii: Maciej Łyczek
Identyfikacja graficzna: Agnieszka Strzeżek
Tłumaczenia: Izabella Fabiańska, Weronika Kazimierczyk