„545 dni. A potem całe życie. Film przeciw zapomnieniu. Stanisław Zalewski i jego długa walka o godne miejsce pamięci na terenie byłego obozu koncentracyjnego Gusen”.
Kiedy 5 maja 1945 r. wojska amerykańskie wyzwoliły były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny Mauthausen-Gusen, żołnierzom ukazał się przerażający widok. W latach 1938-1945 uwięziono tam około 190 000 osób z ponad 40 różnych narodów. W obozach tych zginęło co najmniej 93 000 osób, w tym 25 308 z Polski, 15 056 z byłego Związku Radzieckiego, 8 753 z Rzeszy Niemieckiej, 7 592 z Węgier, 4 749 z Hiszpanii, 4 266 z Francji, 4 247 z Włoch, 3 840 z byłej Jugosławii, 2 938 z Czech i 1 346 z Holandii.
Dla Polski KZ Gusen ma szczególne znaczenie nie tylko jako symbol zagłady polskiej inteligencji. W miejscu tym, nazywanym przez więźniów „Bramami Piekieł”. W Gusen zginęła ponad połowa więźniów, z czego największą grupę stanowili Polacy.
Pamięć o Gusen pozostała żywa dzięki byłym więźniom i lokalnym stowarzyszeniom. W 1997 r. Austria przejęła opiekę nad Gusen, a w 2004 r. ośrodek został otwarty dla zwiedzających. W ciągu ostatnich dwóch lat wiele się wydarzyło: państwo austriackie odkupiło od prywatnych właścicieli część terenów, na których znajdują się pozostałości byłego obozu. Obecnie istnieje możliwość utworzenia tam nowego miejsca pamięci europejskiej z udziałem wszystkich zainteresowanych stron.
Stanisław Zalewski miał zaledwie 14 lat, gdy 1 września 1939 r. wybuchła II wojna światowa. W 1943 r. został aresztowany i deportowany do obozów koncentracyjnych Auschwitz i Mauthausen-Gusen. W obozach koncentracyjnych Gusen I i II pracował pod przymusem przez 545 dni. Przeżył. Dziś ma 96 lat. Nadal niestrudzenie walczy też o to, by teren byłego obozu koncentracyjnego w austriackim Gusen stał się wreszcie godnym miejscem pamięci. 77 lat po wyzwoleniu powraca, dając tym samym ważne świadectwo pamięci.
5. maja o godz. 17.00 – w godzinę wyzwolenia z systemu obozowego Mauthausen-Gusen – prezentujemy film:
„545 dni. A potem całe życie. Film przeciw zapomnieniu.
Stanisław Zalewski i jego długa walka o godne miejsce pamięci na terenie byłego obozu koncentracyjnego Gusen”.
W filmie udział wzięli: Stanisław Zalewski, córka i wnuczka byłego więźnia obozów koncentracyjnych Sachsenhausen i Gusen Jerzy Wandel: Joanna i Julia Ziemska, syn i wnuk byłego więźnia obozów koncentracyjnych Auschwitz, Mauthausen i Gusen Jan Tarasiewicz: Jacek i Jan Tarasiewicz, a także przedstawiciele lokalnych instytucji: Burmistrz Langenstein Christian Aufreiter i Andrea Wahl (Gemeindeverband Bewusstseinsregion), Martha Gammer (Gedenkdienstkomitee Gusen) i Bernhard Mühleder (Miejsce Pamięci Mauthausen / KZ-Gedenkstätte).
Chcielibyśmy podziękować LET’S CEE Filmfestival, Magdalenie Żelasko, Wolfgangowi P. Schwelle, KZ-Gedenkstätte Mauthausen/Mauthausen Memorial, Gedenkdienstkomitee Gusen, Gemeindeverband Bewusstseinsregion oraz wszystkim zaangażowanym osobom, a w szczególności Stanisławowi Zalewskiemu, za współpracę.
Scenariusz i reżyseria: Magdalena Żelasko i Wolfgang P. Schwelle, kamera: Tom Fink i Michał Kozioł, montaż: Tom Fink, kierownictwo produkcji i opieka artystyczna: Iris Singer, opieka techniczna: Monika Szmigiel-Turlej i Iris Singer, produkcja: LET’S CEE Filmfestival, tłumaczenie wersji polskiej i niemieckiej: Joanna Ziemska, tłumaczenie wersji angielskiej: Gloria Dimmel, opracowanie plastyczne: Nika Ham, Producent: LET’S CEE Filmfestival Austria 2022.