Od 14. do 20. listopada świętujemy Tydzień Służby Zagranicznej. Z tej okazji przedstawiamy Państwu sylwetki kilku dyplomatów, którzy przez ostatnie 500 lat reprezentowali w Wiedniu państwo polskie. 

#DSZ2022 #TydzieńSłużbyZagranicznej #DzieńOtwartyMSZ #ForeignServiceDay #ForeignServiceWeek

Jan Dantyszek (1485-1548) – duchowny, humanista i jeden z najwybitniejszych polskich dyplomatów. Urodził się w Gdańsku, stąd używał łacińskiego przydomka Dantiscus. Karierę dyplomatyczną Dantyszka rozpoczął jego udział w 1515 w kongresie wiedeńskim, spotkaniu cesarza Maksymiliana I, króla Czech i Węgier Władysława oraz króla polskiego Zygmunta. Zjazd przyczynił się do unormowania stosunków pomiędzy Jagiellonami i Habsburgami, dotąd dość napiętych ze względu na przyjazne stosunki cesarza z Zakonem Krzyżackim oraz Moskwą. Po zakończeniu zjazdu Dantyszek nie wrócił do kraju, ale pozostał na dworze cesarskim. Dantyszek był w zasadzie pierwszym polskim stałym przedstawicielem dyplomatycznym.

Andrzej Poniatowski (1734-1773) – był bratem i bliskim politycznym współpracownikiem ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był także wysokiej rangi wojskowym w armii austriackiej. Do armii cesarskiej wstąpił na przełomie 1752 i 1753 r. Król pruski Fryderyk II, który nie lubił Poniatowskiego i uważał go za przeciwnika, po jego śmierci stwierdził, że był jednym z najwybitniejszych austriackich wojskowych.

Po wyborze na tron polski Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 r. pozycja Andrzeja Poniatowskiego uległa zmianie – zaangażował on się bowiem bardzo intensywnie w popieranie elekcji i działań brata, cały czas będąc austriackim generałem. W styczniu 1765 r. został nominowany na polskiego posła, który miał notyfikować na dworze wiedeńskim wybór nowego króla polskiego. Poniatowski w tej funkcji przybył do Wiednia dopiero w październiku i rezultatem jego misji było uznanie elekcji przez cesarzową Marię Teresę i cesarza Józefa II. Jednocześnie Stanisław August powiadomił austriackiego kanclerza Wenzela Antona von Kaunitza, że Andrzej jako austriacki generał nie może być stałym polskim przedstawicielem dyplomatycznym na dworze cesarskim, natomiast rekomendował go jako faktycznego reprezentanta interesów królewskich w Wiedniu. Andrzej Poniatowski pełnił tę funkcję przez kolejne lata. W Wiedniu miał bardzo dobre kontakty na dworze oraz w korpusie dyplomatycznym.

Poniatowski zmarł 3 marca 1773 r., został pochowany w katedrze św. Szczepana w Wiedniu.

Jan Gawroński (1892-1983) – służbę w dyplomacji rozpoczął w 1919 roku. W roku 1933 wysłano go do Wiednia, po raz pierwszy jako samodzielnego dyplomatę. Poselstwem w Wiedniu kierował początkowo w randze ledwie chargé d’affaires, ponieważ polskie MSZ uznało, że nie warto mianować posła, skoro los niepodległości Austrii był już przesądzony. Tytuł posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego uzyskał rok później, 25 października 1934 r., po fiasku pierwszej próby anszlusu (lipiec 1934 roku). Podczas swojego pobytu w Wiedniu, doskonale zorientowany w skomplikowanej sytuacji wewnętrznej Austrii, mógł obserwować również drugie podejście III Rzeszy do włączenia jej w swe granice w marcu 1938 r. Tym razem rywalizujące z Niemcami o wpływy nad Dunajem Włochy nie zdołały przeciwstawić się Hitlerowi. Ponieważ Austria przestała istnieć jako samodzielne państwo, misja posła Gawrońskiego dobiegła końca. Przed wyjazdem z Wiednia (24 marca 1938 r.) miał jeszcze okazję odbyć rozmowę z Hitlerem, który przybył tam w związku z uroczystością włączenia Austrii w granice Rzeszy. Wkrótce po powrocie do kraju, 24 kwietnia 1938 r. odszedł ze służby dyplomatycznej i zamieszkał na Wołyniu.

Ryszard Karski (1926-?) – ambasador PRL w Wiedniu w latach 1973-1978. Podczas jego misji dyplomatycznej, w czerwcu 1974, miało miejsce uroczyste otwarcie Instytutu Polskiego w Wiedniu. Od tego czasu Instytut realizuje zadania polskiej dyplomacji publicznej i kulturalnej w Austrii, prezentuje różnorodne oblicza Polski i działa na rzecz wymiany polsko-austriackiej.  

Władysław Bartoszewski (1922-2015) – we wrześniu 1990 r. został mianowany ambasadorem RP w Austrii i na tym stanowisku pozostawał do marca 1995 r. Był pierwszym polskim ambasadorem w Wiedniu po przełomie roku 1989. Władysław Bartoszewski rozwinął też działalność w kierunku integracji społeczności polskiej w Austrii oraz współpracy społeczeństw obu państw. W czasie pełnienia przez niego funkcji ambasadora w Wiedniu przypadła ważna z perspektywy jego wojennych doświadczeń 50. rocznica zagłady Żydów. Szczególne zaangażowanie Bartoszewskiego w sprawy żydowskie zostało docenione przez władze Izraela, które w roku 1991 nadały mu tytuł honorowego obywatela tego państwa. Dla Bartoszewskiego bardzo ważną kwestią było również kultywowanie pamięci o obozie koncentracyjnym Gusen. Po zakończeniu misji wiedeńskiej Władysław Bartoszewski był m.in. dwukrotnie ministrem spraw zagranicznych (1995, 2000-2001).

Z okazji przypadającej w lutym 2022 roku setnej rocznicy urodzin Władysława Bartoszewskiego Instytut Polski w Wiedniu stworzył film, w którym wybitne osobistości z Polski, Austrii i Niemiec, współpracownicy prof. Bartoszewskiego, dzielą się swoimi wspomnieniami na jego temat. 

Źródło: „Polscy dyplomaci w Wiedniu 1515-2015” (2015), praca zbiorowa pod red. prof. Bogusława Dybasia, wyd. Ministerstwo Spraw Zagranicznych / Ambasada RP w Wiedniu