80. rocznica bitwy o Monte Cassino 

16 maja 2024 r. o godz. 18.00 w centrum filmowym „Skalvija” (A. Goštauto 2/15, Wilno) odbędzie się projekcja odrestaurowanego filmu Michała Waszyńskiego „Wielka Droga” (1946, 90 min., Polska).

Pokaz zamknięty. Wstęp za zaproszeniami.

WIELKA DROGA
Reżyseria: Michał Waszyński
Scenariusz: Konrad Tom
Zdjęcia: Seweryn Steinwurzel, Stanisław Lipiński
Obsada: Jadwiga Andrzejewska, Renata Bogdańska, Albin Ossowski, Józef Winawer, Jadwiga Butscherowa, Mieczysław Malicz, Bolesław Orlicz, Adam Aston, Konrad Tom, Klara Belska
Muzyka: Henryk Wars
Produkcja: Ośrodek Kultury i Prasy II Korpusu Polskiego
Dystrybucja: Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny FINA

„Wielka Droga” to pierwszy powojenny fabularny film polski wyprodukowany w 1946 roku we Włoszech. Opowiada historię miłosną Adama i Ireny, pary narzeczonych rozdzielonych podczas II wojny światowej, która rozpoczyna się dla nich oblężeniem Lwowa w 1939  i wywózkami na Syberię. Ich ponowne losy krzyżują się na początku formowania Armii Andersa w ZSRS, a następnie podczas przemarszu przez Iran, Irak, Palestynę, Egipt aż po kampanię włoską. Film zawiera archiwalne materiały dokumentalne zrealizowane przez Czołówkę Filmową Wojska Polskiego podczas podróży II Korpusu Polskiego na trasie przemarszu, ćwiczenia oraz udział w operacjach wojskowych z przygotowaniami do bitwy o Monte Cassino na czele.
Michał Waszyński prezentuje w filmie wielu Andersowskich artystów, z których niektórzy odgrywali swoje życiowe role. Słyszymy piękne piosenki, widzimy aktorów, komików, piosenkarzy, autorów tekstów, muzyków, którzy stanowili istotny czynnik codziennego życia w oddziałach Andersa, występując przed żołnierską publicznością. Tak prezentowana jest m.in. Renata Bogdańska, artystka rewiowa, śpiewaczka, aktorka, od 1948 roku druga żona gen. Władysława Andersa; także Nina Oleńska czy Feliks Fabian. Film wypełniają piosenki, do których tekst napisał niezastąpiony Feliks Konarski pseud. Ref-Ren, a muzykę Henryk Wars, poza słynnymi „Czerwonymi Makami na Monte Cassino”, do których muzykę skomponował Alfred Schütz.
„Wielka Droga” dotarła z amerykańskiego archiwum do polskiej Filmoteki Narodowej w 1962 roku, jednak film nie był dystrybuowany w komunistycznej Polsce. Pierwsze pokazy dostępne były jedynie dla środowisk studenckich i odbyły się w latach 1988–1989, a w 1991 roku film został wyemitowany przez Telewizję Polską. W 2022 roku film doczekał się uroczystej premiery z odrestaurowanej kopii w oparciu o dwa kontrnegatywy wykonane w latach 60. z kopii nitro pozyskanej z USA. Prace przeprowadzono w Filmotece Narodowej – Instytucie Audiowizualnym w ramach projektu „Digitalizacja zasobów kultury, w tym materiałów archiwalnych, zwiększenie dostępności i poprawa jakości zasobów kultury udostępnianych cyfrowo znajdujących się w zasobach FINA”.
Film w nowej cyfrowej odsłonie jest ważnym przedsięwzięciem zmierzającym do przywrócenia pamięci zbiorowej dokonań polskich twórców – tym razem scenicznych i teatralnych. Jest aktem oddania należnego miejsca w polskiej kulturze artystom wojennym, a później emigracyjnym, którzy będąc również żołnierzami, dzielili z żołnierzami II Korpusu tułaczy los i niewygody warunków frontowych, a jednocześnie swoim talentem i tworzonym pięknem podtrzymywali ducha narodowego i wiarę w powrót do wolnej Ojczyzny – której wielu z nich nigdy nie doczekało. Podążając za bohaterami filmu, poznajemy wraz z Armią Andersa szlak „Wielkiej Drogi”, który finalnie wielu Polaków doprowadził do Wielkiej Brytanii.
Film Waszyńskiego stanowi zabytek historyczny, który oprócz elementów fabuły, zawiera cenne zdjęcia dokumentalne obrazujące drogę Polaków z Sybiru do Włoch. Film ukazuje bowiem wojenną drogę polskich żołnierzy formujących Armię Andersa w dalekiej Rosji. Niewątpliwym atutem filmu jest także udział samego gen. Władysława Andersa.

Organizatorzy: Instytut Polski w Wilnie, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Wilnie, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny (FINA)