W dniach 19 i 16 września 2018 r. na Ukrainie odbyły się 2 wydarzenia związane z obchodzoną w 2018 r. 360. rocznicą podpisania Ugody Hadziackiej, przewidującej przekształcenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów w unię trzech równorzędnych podmiotów: Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Wielkiego Księstwa Ruskiego.
Konsekwencją Unii było traktatowe ustanowienie odrębnych urzędów dla Wielkiego Księstwa Ruskiego, analogicznych do funkcjonujących już w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim. Utworzono funkcje marszałka ruskiego, hetmana ruskiego, kanclerza ruskiego i inne odrębne urzędy Księstwa. Starszyzna kozacka otrzymała szlachectwo i prawo zasiadania w Sejmie Rzeczypospolitej. Unia wprowadzała równość prawosławia w stosunku do innych wyznań i przyznawała biskupom cerkwi prawosławnej miejsce w Senacie Rzeczypospolitej. Traktat zakładał daleko idące zmiany w ustroju Rzeczypospolitej, tworząc w Europie nowe państwo – Rzeczypospolitą Trojga Narodów.
Międzynarodowa Konferencja Naukowa z okazji 360-ej rocznicy podpisania Unii Hadziackiej
Kijów, 19 września 2018 r.
Referaty konferencyjne do pobrania
Konferencja odbyła się w Narodowym Muzeum Historii Ukrainy i została zorganizowana przez Instytut Polski w Kijowie we współpracy z w/w Muzeum przy wsparciu Fundacji Sądeckiej, Przedstawicielstwa Polskiej Akademii Nauk w Kijowie oraz Litewskiego Instytutu Kultury. Konferencję otworzyli Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej na Ukrainie Jan Piekło, Ambasador Republiki Litewskiej Marius Janukonis, Dyrektor Instytutu Polskiego w Kijowie Bartosz Musiałowicz oraz Dyrektor Narodowego Muzeum Historii Ukrainy Tetiana Sosnowska.
Witając uczestników Ambasador Jan Piekło zwrócił uwagę, że Ugoda Hadziacka stanowiła utraconą szansę na porozumienie wchodzących w skład Rzeczypospolitej narodów. Podobna szansa nadarzyła się po I wojnie światowej w postaci tzw. sojuszu Piłsudski-Petlura. Ambasador podkreślił, że dziś zarówno Polska jak i Ukraina mają kolejną szansę na stworzenie trwałych ram współpracy i wyraził nadzieję, że tym razem szansa ta zostanie wykorzystana. Ambasador Marius Janukonis z kolei podkreślił, że istniejące i pojawiające się dziś inicjatywy współpracy i kooperacji w regionie bałtycko-czarnomorskim są w pewnym sensie naturalną kontynuacją Ugody Hadziackiej. Ambasador podkreślił, że w tym kontekście Unia Hadziacka stanowi ważny historyczny projekt, mogący stanowić inspirację dla realizowanych współcześnie przedsięwzięć. Dyrektor Instytutu Polskiego w Kijowie Bartosz Musiałowicz zwrócił z kolei uwagę na fakt, iż do zawarcia Ugody Hadziackiej doszło po wieloletniej, krwawej i wyniszczającej wojnie domowej pomiędzy stronami, które Ugodę zawarły. Świadczy to zatem o wielkiej mądrości, odpowiedzialności i politycznej dojrzałości twórców tego projektu.
W konferencji wzięli udział znani historycy okresu z Polski (prof. Teresa Chynczewska-Hennel, prof. Mirosław Nagielski, dr Piotr Kroll, dr Zbigniew Hundert), Ukrainy (prof. Wiktor Horobec, dr Ołeksij Sokyrko) i Litwy (prof. Waldas Rakutis). Wystąpienia panelistów oraz dyskusja podczas konferencji dotyczyły militarnych i politycznych aspektów formowania się idei zawarcia Ugody Hadziackiej, omówieniu przyczyn niepowodzenia tego projektu, jak również spuścizny „Hadziacza” i jej znaczenia obecnie.
Prof. dr hab. Teresa Chynczewska – Hennel dokonała przeglądu dorobku historiografii poświęconego Unii Hadziackiej, od końca XIX w. po czasy współczesne. Prof. dr hab. Mirosław Nagielski skupił się na omówieniu szans powodzenia projektu hadziackiego, a także przyczyn jego upadku. Dr Piotr Krol szczegółowo scharakteryzował uwarunkowania, w jakich doszło do zawarcia Unii Hadziackiej. Prof. dr hab. Wiktor Horobiec i dr Ołeksij Sokirko scharakteryzowali projekt hadziacki z punktu widzenia myśli politycznej hetmanatu kozackiego. Prof. dr hab. Valdas Rakutis omówił z kolei konsekwencje upadku Unii Hadziackiej dla Rzeczypospolitej w XVIII w.
Podczas konferencji zaprezentowano również projekt „Polska – Ukraina. Śladami dziedzictwa historycznego, realizowany przez Stowarzyszenie Integracja Europa – Wschód, we współpracy z Instytutem Polskim w Kijowie i Ukrainian Communication Group, przy wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.
Konferencji towarzyszyła wystawa „Polacy w Kijowie” przygotowana przez Fundację „Pomoc Polakom na Wschodzie” i prezentowana podczas cyklu spotkań edukacyjnych pt. „Polacy w Kijowie” zorganizowanych przez Instytut Polski w Kijowie we współpracy z Muzeum.
W konferencji wzięło udział blisko 150 osób (historycy, studenci, dziennikarze i in.).
Międzynarodowa Konferencja Naukowa Poświęcona 360. rocznicy Unii Hadziackiej
Hadziacz, 16 września 2018 r.
Referaty konferencyjne do pobrania
Konferencja odbyła się w dniu 16 września 2018 r. w siedzibie Rejonowej Administracji Państwowej w Hadziaczu i została zorganizowana przez Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, przy wsparciu Instytutu Polskiego w Kijowie, Fundacji Sądeckiej i władz miasta Hadziacz.
W debacie publicznej podczas konferencji wzięli udział: dr Paweł Kowal, Jacek Kluczkowski (Fundacja Sądecka), Dyrektor Studium Europy Wschodniej Jan Malicki, mer Hadziacza Wołodymyr Nesterenko, Burmistrz Starego Sącza Jacek Lelek, Dyrektor Instytutu Polskiego w Kijowie Bartosz Musiałowicz.
W konferencji wzięli udział znani historycy okresu z Polski (prof. Teresa Chynczewska-Hennel, prof. Mirosław Nagielski, dr Piotr Kroll, dr hab. Maciej Franz, dr hab. Mariusz Drozdowski, dr Hab. Andrzej Gil, dr hab. Mariusz Kowalski, dr hab. Hubert Łaszkiewicz, dr hab. Antoni Mironowicz, dr hab. Walentyna Sobol) i Ukrainy (dr Wiktor Brechunenko, prof. Wiktor Horobiec, dr Petro Kulakovskyi, dr Oleksij Sokirko, prof. Natalia Starczenko). Konferencji towarzyszyła wystawa pt. „Ugoda Hadziacka 1658-2018”, przygotowana przez płk. Tadeusza Krząstka.
Prof. Teresa Chynczewska-Hennel zwróciła m.in. uwagę na potrzebę prowadzenia dalszych badań obejmujących kwestię poczucia wzajemnej wspólnoty narodów Rzeczypospolitej żyjących w jednym organizmie państwowym, wyrażanego m.in. w pragnieniu wspólnej walki przeciw wspólnemu wrogowi. Dr hab. Mariusz Drozdowski omówił szlachecki światopogląd i idee dot. możliwych sposobów rozwiązania konfliktów na terenie Ukrainy w XVII w. Dr hab. Maciej Franz omówił nieznane opracowania historyków lwowskich okresu międzywojennego odnoszące się do kwestii Ugody Hadziackiej. Dr Hab. Andrzej Gil i dr hab. Antoni Mironowicz odnieśli się do kwestii wyznaniowych i ich znaczenia w projekcie hadziackim. Dr hab. Mariusz Kowalski scharakteryzował ruskie rody książęce okresu Hadziacza. Dr Piotr Kroll omówił miejsce hetmanatu kozackiego w polityce Rzeczypospolitej na przełomie lat 50. I 60. XVII w. Dr hab. Hubert Łaszkiewicz omówił kwestie suwerenności Księstwa Ruskiego w ramach Unii Hadziackiej. Prof. Mirosław Nagielski scharakteryzował przyczyny i skutki upadku „idei hadziackiej”. Dr hab. Walentyna Sobol scharakteryzowała miejsce Unii Hadziackiej w utworach literatury pięknej. Dr Wiktor Brechunenko omówił prawnomiędzynarodowe aspekty dot. legitymizacji Ugody Hadziackiej. Prof. Wiktor Horobiec omówił korzyści i ryzyka tak dla Rzeczypospolitej jak i Kozaczyzny, wynikające z zawarcia Ugody Hadziackiej. Dr Petro Kulakovskyi omówił miejsce szlachty ukrainnych województw Rzeczypospolitej w projekcie hadziackim. Dr Ołeksij Sokirko omówił wojskowe aspekty Unii Hadziackiej.
W przerwie pomiędzy obradami, uczestnicy udali się na miejsce podpisania Ugody Hadziackiej w Czerwonym Kucie, gdzie podczas trwającego festiwalu, odsłonięto pomnik poświęcony temu wydarzeniu w symboliczny sposób przedstawiającego narody, które wchodziły w skład Rzeczpospolitej Trojga Narodów.
