4 kwietnia – 31 grudnia 2025 r.
Pałac Sapiehów (ul. L. Sapiegos 13, Wilno)
„Odwrócony szkielet” – to wystawa zbiorowa oraz cykl wydarzeń poświęconych sposobom przedstawiania ciała w historii animacji oraz refleksjom na jego temat w praktykach współczesnych artystów.
Artyści: Gabrielė Adomaitytė, Ed Atkins, Martin Arnold, Catherine Biocca, Aline Bouvy, Barry Doupé, Peter Frederiksen, Özgür Kar, Tomasz Kowalski, Oliver Laric, Ebecho Muslimova, Nadia Naveau, Agnieszka Polska, Jani Ruscica, Mateusz Sadowski, Gary Simmons, Viktor Timofeev, Theo Triantafyllidis
Kuratorzy: Post Brothers, Edgaras Gerasimovičius
Asystent kuratorów: Povilas Gumbis
W latach 30. XX wieku animatorzy stanęli przed dylematem: jeśli ruchome ciała były rysowane w stylu „rubber hose animation” (tzw. animacja gumowego węża), wydają się zbyt płynne, abstrakcyjne i pozbawione fizycznej struktury, natomiast ruchy animowane metodą rotoskopii (technika polegająca na odrysowywaniu kadrów z nagranych materiałów filmowych) były zbyt mechaniczne i brakowało im życia. Słynny animator Disneya i aktywista na rzecz praw pracowniczych Art Babbitt znalazł nietypowe rozwiązanie tego problemu – zaczął przedstawiać postacie z „odwróconym szkieletem”, które zginały stawy w przeciwnym kierunku niż w rzeczywistości. Okazało się, że deformacja anatomii nadaje animowanym postaciom iluzję ciężaru i objętości, a technika „odwróconych szkieletów” ujawniła paradoks animacji – aby osiągnąć realizm, należy złamać prawa fizyki.
Kiedyś animacja była postrzegana jedynie jako forma sztuki popularnej i rozrywki dla dzieci. Dziś jest integralną częścią produkcji obrazów w różnych mediach. Coraz częściej naukowcy stosują zasady animacji nie tylko do badania zjawisk wizualnej kultury społecznej i fizycznej, ale także do rozwijania nowych pojęć, które pozwalają na reinterpretację naszego związku z materią nieożywioną z perspektywy animizmu, sprawczości i witalizmu. W tym ujęciu animacja jest nie tylko sztuką ruchomych obrazów z ukształtowanymi historycznie konwencjami, ale także epistemologią – unikalnym sposobem doświadczania i krytycznego rozważania cielesności w kontekście społecznym, politycznym, kulturowym, biologicznym i ekologicznym.
Odwołując się do przeszłości Pałacu Sapiehów, w którym niegdyś mieścił się szpital wojskowy i klinika okulistyczna, wystawa bada interakcje między technologiami optycznymi a cielesnością w animacji. Porusza tematy manipulacji ciałem, praktyk dyscyplinarnych, reprezentacji ciał nienormatywnych oraz sposobów oporu wobec tych przedstawień. Na wystawie iluzja życia splata się z melancholijnym humorem i absurdem, który pojawia się w obliczu mechanicznej przemocy i śmierci przedstawionej w animacji. Bohaterem tej narracji jest animowane ciało, które w pracach artystów przybiera różne role: outsidera, zniewolonego, nieczłowieka, zdeformowanego, zranionego, głupca czy dziwaka. Zgniecione i rozciągnięte, związane w supeł i roztrzaskane na kawałki – w tej wystawie animowane postacie ucieleśniają obietnicę niemożliwej przemiany i wolności, w której zacierają się granice społeczne, hierarchiczne i biologiczne. „Odwrócony szkielet” ujawnia krytyczny potencjał animacji, wykorzystując jej własne zasady zniekształcania rzeczywistości.
Polscy twórcy, których prace zostaną zaprezentowane na wystawie „Odwrócony szkielet”:
Tomasz Kowalski – malarz, rysownik, autor kolaży, obiekto-maszyn, instalacji, prac wideo. Komponuje także muzykę. Stwarza fantastyczne światy, traktując je jako preteksty do poszukiwań plastycznych. Tematyka jego prac jest inspirowana raczej literaturą, historią sztuki oraz muzyki niż problematyką otaczającej go rzeczywistośc.
Agnieszka Polska – artystka sztuk wizualnych, tworzy filmy, animacje i fotografie. W swoich pracach porusza kwestie m.in. twórczego przetworzenia dokumentacji sztuki, żywotności tradycji kontrkultury lat 60. i 70. XX w., zagrożenia ekologicznego, a także granic politycznego zaangażowania artysty.
Mateusz Sadowski – autor filmów animowanych, fotografii, obiektów i instalacji. Jego prace charakteryzuje minimalizm formy oraz często czarno-biała estetyka, w której następuje odwołanie do elementów natury i przedmiotów będących wytworem człowieka.
W ramach wystawy „Odwrócony szkielet” premierę będzie miał również performance choreografa i tancerza Pawła Sakowicza.
Architektura wystawy: Vladas Suncovas
Projekt graficzny: Jonė Miškinytė
Konsultacje architektoniczne: Marija Repšytė
Zarządzanie projektem: Povilas Gumbis
Produkcja: Kipras Garla, Povilas Gumbis, Vladas Suncovas, Baltic Art Force
Komunikacja: Giedrė Ivanova, Luka Jefremovaitė, Danielius Radis
Realizacja techniczna: Jokūbas Čižikas, Antanas Dombrovskij, Almantas Lukoševičius, Lukas Strolia, Matas Šatūnas, Ilona Virzinkevič
Redakcja tekstów: Gemma Lloyd, Dangė Vitkienė, Gintautė Žemaitytė
Dyrektorka Pałacu Sapiehów: Gintautė Žemaitytė
Mecenat Centrum Sztuki Współczesnej w Wilnie (ŠMC) oraz Pałacu Sapiehów: „reefo”
Partnerzy medialni: LRT, „Žmonės”
Partnerzy: Instytut Polski w Wilnie, Meno Avilys
Sponsorzy: „frame”, „Corner”
Więcej o wystawie: „Odwrócony szkielet”
