Koncerty w 150. rocznicę śmierci Stanisława Moniuszki.
26 i 27 maja 2022 r., godz. 20.00, kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Wilnie (Franciszkański, ul. Pranciškonų 1)
26.05.2022, godz. 20.00
Moniuszko_150 – LITANIE
Ingrida Gapova (Słowacja/Polska) – sopran
Marion Eckstein (Niemcy) – alt
Sebastian Mach (Polska) – tenor
Tobias Berndt (Niemcy) – bas
Goldberg Baroque Ensemble (Gdańsk)
Gellert Ensemble (Niemcy)
Andrzej Szadejko (Gdańsk) – dyrygent
Moniuszko_150 – LITANIE
Ingrida Gapova (Słowacja/Polska) – sopran
Marion Eckstein (Niemcy) – alt
Sebastian Mach (Polska) – tenor
Tobias Berndt (Niemcy) – bas
Goldberg Baroque Ensemble (Gdańsk)
Gellert Ensemble (Niemcy)
Andrzej Szadejko (Gdańsk) – dyrygent
/Wstęp wolny/
27.05.2022, godz. 20.00
Moniuszko_150 – MISSA LATINA
Vidas Pinkevičius (Litwa) – organy
Gellert Ensemble (Niemcy)
Goldberg String Quintet (Polska)
Andrzej Szadejko (Gdańsk) – dyrygent
Moniuszko_150 – MISSA LATINA
Vidas Pinkevičius (Litwa) – organy
Gellert Ensemble (Niemcy)
Goldberg String Quintet (Polska)
Andrzej Szadejko (Gdańsk) – dyrygent
/Wstęp wolny/
W roku 2022 wspominamy rocznicę 150-lecia śmierci polskiego kompozytora, autora oper narodowych – Stanisława Moniuszki (1819-1872). To wyśmienita okazja, aby, mając na uwadze doświadczenia Roku Moniuszkowskiego sprzed trzech lat, przedstawić i promować to, co oprócz oper, okazało się mieć największy potencjał międzynarodowy, czyli muzykę sakralną kompozytora.
Rodzina kompozytora pochodziła z Ubiela koło Mińska, w którym zdobywał pierwsze szlify edukacji muzycznej. W latach 1837-1840 Moniuszko studiował w Berlinie. Tam powstawały i były opublikowane jego pierwsze utwory. Zanim zaproszono go do Warszawy, przez osiemnaście lat (1840-1858) mieszkał i działał w Wilnie. Jego działalność (pomijając podróże) obejmowała więc tereny dzisiejszych Niemiec, Litwy, Białorusi i Polski, a kompozytor znając wiele języków poruszał się swobodnie w kulturze swojego czasu czerpiąc z niej dla siebie i swojej twórczości, i współpracując w tych miejscach z artystami różnych narodowości.
Dzisiejszy świat zmienia się dynamicznie na naszych oczach. Nieopisane okrucieństwo wojny na Ukrainie rozpoczętej i prowadzonej przez Rosję ma na celu wprowadzić ponownie długotrwałe podziały nie tylko w naszym regionie, ale również w całej Europie. Dlatego tak bardzo istotne jest, aby pokazywać, iż nasze różnice nie oddalają nas od siebie, ale, mogą być dla nas wzajemną inspiracją i wsparciem. Dlatego też artyści z Polski, Litwy i Niemiec, a wraz z nimi instytucje z tych trzech krajów wspólnie pochylą się nad dziełem Moniuszki szukając w niej wartości, wynikających ze wspólnych dla nas wszystkich kulturowych korzeni. Planując to wydarzenie nie sądziliśmy, że właśnie ta międzynarodowa kulturalna współpraca Polaków, Litwinów i Niemców stanie się jasnym i mocnym przesłaniem, że także w ten sposób możemy działać wspólnie na arenie międzynarodowej w naszym regionie i przeciwstawić się tym, którzy chcą nas podzielić i po raz kolejny wprowadzić chaos, strach, terror i nieufność w naszych wzajemnych relacjach.
Twórczość sakralna Moniuszki pozostawała dotychczas zupełnie w cieniu innych dzieł kompozytora i stanowiła margines prezentacji koncertowych, podczas, gdy według mojej opinii, to najpełniejsza autorska wypowiedź twórcy, wypływająca nie z potrzeb merkantylnych lecz wewnętrznych, dotykająca najgłębszych i najważniejszych dziedzin życia. Z tej twórczości niewielką recepcją i tradycją wykonawczą cieszyły się do tej pory cztery Litanie Ostrobramskie, podczas gdy twórczość religijna obejmuje ponad dziewięćdziesiąt kompozycji różnych rozmiarów i gatunków na różnorodny aparat wykonawczy. Przyczyn słabej znajomości tego fragmentu dzieła kompozytora jest wiele. Tuż po śmierci kompozytora, kiedy to w muzyce europejskiej do głosu doszła wielka symfonika i neoromantyczna stylistyka całkowicie przewartościowano artystycznie, ale również po prostu przeredagowano jego dokonania dostosowując ją do wymogów nowej stylistyki, z ewidentną dla nich szkodą. Część z nich nie była wznawiana. Praktyka wykonawcza dzieł Moniuszki była i jest zdominowana poprzez współczesne osiągnięcia estetyczne, przez co nie do końca oddaje, a czasami wręcz wypacza walory muzyczne twórczości kompozytora osłabiając ich wyraz. Utwory polskiego twórcy en bloc były postrzegane z jednej strony jako ważny element naszej kultury o mocnym zabarwieniu patriotycznym i narodowym, a z drugiej – jako twórczość mało oryginalna, zgrzebna, wręcz zaściankowa, co stwarzało wrażenie, że dla artystów i odbiorców szukających wartości estetycznych nie jest repertuar wystarczająco interesujący, a dla wykonawców i organizatorów istotny artystycznie. Ta bardzo niesprawiedliwa dla Moniuszki opinia wynikała z niewłaściwej perspektywy percepcyjnej rzutującej na ocenę estetyczną dzieła poprzez pryzmat dokonań twórców działających w późniejszych czasach. Na szczęście jej odbiór zmienia się obecnie za sprawą nurtu HIP, w którym powraca się do praktyki wykonawczej sprzed wieków i przywraca się utworom ich pierwotny kształt i blask. Po wydarzeniach Roku Moniuszkowskiego wiemy już, że wykonania historycznie poinformowane kompozycji sakralnych Moniuszki, i to w różnych aspektach, nie tylko dotyczących instrumentarium, ale również, umiejscowienia i wielkości zespołów śpiewaczych, użycia zrewidowanych materiałów nutowych przywraca kompozycjom niezwykły wyraz i głębię świadcząc o świetnym i nierzadko nowatorskim wręcz warsztacie kompozytorskim w kontekście czasu, w którym powstały i twórców jego generacji. A przede wszystkim jest to twórczość do głębi poruszająca emocjonalnie.
Rok Moniuszkowski przyspieszył prace nad rewizją źródłowych materiałów muzycznych także w kontekście dzieł religijnych. Bardzo się cieszymy, że dzięki współpracy z PWM wiele z nich zabrzmi w czasie naszych koncertów po raz pierwszy w nowej, ale za to maksymalnie zbliżonej do pierwowzoru formie. Zaprezentujemy przegląd różnych form muzycznych, które uprawiał Moniuszko, od wielkich kompozycji symfonicznych po małe i kameralne opracowania na chór z towarzyszeniem organów. Aby tak ambitne zamierzenia mogły uzyskać odpowiedni kształt artystyczny, zaangażowaliśmy wysokiej klasy śpiewaków z zespołu wokalnego Gellert Ensemble z Lipska, wybitnych solistów z Polski i Niemiec, a także zespół instrumentalny Goldberg Baroque Ensemble, specjalizujący się w wykonawstwie historycznie poinformowanym, wzmocniony artystami z Niemiec i Litwy oraz dysponujący instrumentarium z epoki kompozytora.
Mamy nadzieję, że w wielu wypadkach, to z gruntu nowe podejście pozwoli nam zbliżyć się do pierwowzoru i zweryfikować niektóre nawyki słuchowe i estetyczne dotyczące jego twórczości, a monograficzne koncerty poświęcone muzyce sakralnej pozwolą Państwu choć na moment wniknąć w romantyczny świat wewnętrznych przemyśleń i doznań niebanalnego twórcy jakim był Stanisław Moniuszko.
Rodzina kompozytora pochodziła z Ubiela koło Mińska, w którym zdobywał pierwsze szlify edukacji muzycznej. W latach 1837-1840 Moniuszko studiował w Berlinie. Tam powstawały i były opublikowane jego pierwsze utwory. Zanim zaproszono go do Warszawy, przez osiemnaście lat (1840-1858) mieszkał i działał w Wilnie. Jego działalność (pomijając podróże) obejmowała więc tereny dzisiejszych Niemiec, Litwy, Białorusi i Polski, a kompozytor znając wiele języków poruszał się swobodnie w kulturze swojego czasu czerpiąc z niej dla siebie i swojej twórczości, i współpracując w tych miejscach z artystami różnych narodowości.
Dzisiejszy świat zmienia się dynamicznie na naszych oczach. Nieopisane okrucieństwo wojny na Ukrainie rozpoczętej i prowadzonej przez Rosję ma na celu wprowadzić ponownie długotrwałe podziały nie tylko w naszym regionie, ale również w całej Europie. Dlatego tak bardzo istotne jest, aby pokazywać, iż nasze różnice nie oddalają nas od siebie, ale, mogą być dla nas wzajemną inspiracją i wsparciem. Dlatego też artyści z Polski, Litwy i Niemiec, a wraz z nimi instytucje z tych trzech krajów wspólnie pochylą się nad dziełem Moniuszki szukając w niej wartości, wynikających ze wspólnych dla nas wszystkich kulturowych korzeni. Planując to wydarzenie nie sądziliśmy, że właśnie ta międzynarodowa kulturalna współpraca Polaków, Litwinów i Niemców stanie się jasnym i mocnym przesłaniem, że także w ten sposób możemy działać wspólnie na arenie międzynarodowej w naszym regionie i przeciwstawić się tym, którzy chcą nas podzielić i po raz kolejny wprowadzić chaos, strach, terror i nieufność w naszych wzajemnych relacjach.
Twórczość sakralna Moniuszki pozostawała dotychczas zupełnie w cieniu innych dzieł kompozytora i stanowiła margines prezentacji koncertowych, podczas, gdy według mojej opinii, to najpełniejsza autorska wypowiedź twórcy, wypływająca nie z potrzeb merkantylnych lecz wewnętrznych, dotykająca najgłębszych i najważniejszych dziedzin życia. Z tej twórczości niewielką recepcją i tradycją wykonawczą cieszyły się do tej pory cztery Litanie Ostrobramskie, podczas gdy twórczość religijna obejmuje ponad dziewięćdziesiąt kompozycji różnych rozmiarów i gatunków na różnorodny aparat wykonawczy. Przyczyn słabej znajomości tego fragmentu dzieła kompozytora jest wiele. Tuż po śmierci kompozytora, kiedy to w muzyce europejskiej do głosu doszła wielka symfonika i neoromantyczna stylistyka całkowicie przewartościowano artystycznie, ale również po prostu przeredagowano jego dokonania dostosowując ją do wymogów nowej stylistyki, z ewidentną dla nich szkodą. Część z nich nie była wznawiana. Praktyka wykonawcza dzieł Moniuszki była i jest zdominowana poprzez współczesne osiągnięcia estetyczne, przez co nie do końca oddaje, a czasami wręcz wypacza walory muzyczne twórczości kompozytora osłabiając ich wyraz. Utwory polskiego twórcy en bloc były postrzegane z jednej strony jako ważny element naszej kultury o mocnym zabarwieniu patriotycznym i narodowym, a z drugiej – jako twórczość mało oryginalna, zgrzebna, wręcz zaściankowa, co stwarzało wrażenie, że dla artystów i odbiorców szukających wartości estetycznych nie jest repertuar wystarczająco interesujący, a dla wykonawców i organizatorów istotny artystycznie. Ta bardzo niesprawiedliwa dla Moniuszki opinia wynikała z niewłaściwej perspektywy percepcyjnej rzutującej na ocenę estetyczną dzieła poprzez pryzmat dokonań twórców działających w późniejszych czasach. Na szczęście jej odbiór zmienia się obecnie za sprawą nurtu HIP, w którym powraca się do praktyki wykonawczej sprzed wieków i przywraca się utworom ich pierwotny kształt i blask. Po wydarzeniach Roku Moniuszkowskiego wiemy już, że wykonania historycznie poinformowane kompozycji sakralnych Moniuszki, i to w różnych aspektach, nie tylko dotyczących instrumentarium, ale również, umiejscowienia i wielkości zespołów śpiewaczych, użycia zrewidowanych materiałów nutowych przywraca kompozycjom niezwykły wyraz i głębię świadcząc o świetnym i nierzadko nowatorskim wręcz warsztacie kompozytorskim w kontekście czasu, w którym powstały i twórców jego generacji. A przede wszystkim jest to twórczość do głębi poruszająca emocjonalnie.
Rok Moniuszkowski przyspieszył prace nad rewizją źródłowych materiałów muzycznych także w kontekście dzieł religijnych. Bardzo się cieszymy, że dzięki współpracy z PWM wiele z nich zabrzmi w czasie naszych koncertów po raz pierwszy w nowej, ale za to maksymalnie zbliżonej do pierwowzoru formie. Zaprezentujemy przegląd różnych form muzycznych, które uprawiał Moniuszko, od wielkich kompozycji symfonicznych po małe i kameralne opracowania na chór z towarzyszeniem organów. Aby tak ambitne zamierzenia mogły uzyskać odpowiedni kształt artystyczny, zaangażowaliśmy wysokiej klasy śpiewaków z zespołu wokalnego Gellert Ensemble z Lipska, wybitnych solistów z Polski i Niemiec, a także zespół instrumentalny Goldberg Baroque Ensemble, specjalizujący się w wykonawstwie historycznie poinformowanym, wzmocniony artystami z Niemiec i Litwy oraz dysponujący instrumentarium z epoki kompozytora.
Mamy nadzieję, że w wielu wypadkach, to z gruntu nowe podejście pozwoli nam zbliżyć się do pierwowzoru i zweryfikować niektóre nawyki słuchowe i estetyczne dotyczące jego twórczości, a monograficzne koncerty poświęcone muzyce sakralnej pozwolą Państwu choć na moment wniknąć w romantyczny świat wewnętrznych przemyśleń i doznań niebanalnego twórcy jakim był Stanisław Moniuszko.
Prof. dr hab. Andrzej Szadejko, pomysłodawca i kurator artystyczny projektu MONIUSZKO_150
- Projekt pod patronatem Samorządu m. Wilna.
- Materiały muzyczne udostępnione w ramach programu PWM Dziedzictwo Muzyki Polskiej oraz Tutti.pl.
- Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Organizator:
Instytut Adama Mickiewicza
Instytut Adama Mickiewicza
Współorganizatorzy:
Dom Kultury Polskiej w Wilnie
Rebel Babel Ensamble,
AMRC production,
Porta Musicae
Dom Kultury Polskiej w Wilnie
Rebel Babel Ensamble,
AMRC production,
Porta Musicae
Partnerzy:
Wileńskie Centrum Kultury i Duchowości
Klasztor Braci Mniejszych i Konwentualnych w Wilnie
Nadbałtyckie Centrum Kultury
Instytut Polski w Wilnie
Instytut Polski w Berlinie
Wileńskie Centrum Kultury i Duchowości
Klasztor Braci Mniejszych i Konwentualnych w Wilnie
Nadbałtyckie Centrum Kultury
Instytut Polski w Wilnie
Instytut Polski w Berlinie
Partnerzy medialni:
Culture.pl
Portal „Presto”
TVP Kultura
LRT
LRT Klasika
TVP Wilno
Radio „Znad Wilii”
Portal „ZW.lt”
Portal „Wilnoteka”
Dziennik „Kurier Wileński”
Culture.pl
Portal „Presto”
TVP Kultura
LRT
LRT Klasika
TVP Wilno
Radio „Znad Wilii”
Portal „ZW.lt”
Portal „Wilnoteka”
Dziennik „Kurier Wileński”
from to
Scheduled Muzyka Wydarzenia 
„Powstali 1863–64”. Wystawa Muzeum Historii Polski w
