Instytut Polski w Kijowie

12.02.2019 Śladami historycznego dziedzictwa

Okres budowy: XV – 1530

Fundator: Andrzej i Marcin Świrscy (2. poł. XV wieku), przebudowa (poł. XVII wieku) Aleksandra Cetnera, kasztelana halickiego

Informacja o obiekcie
(opracowanie: Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA)

Zamek w Świrzu wznosi się na niewysokim wzgórzu, oblanym przez rzekę i staw, a od miasteczka oddzielony fosą z przerzuconym ponad nią mostem. Budowniczym zamku gotycko-renesansowego był zapewne Andrzej Świrski, wojski trembowelski, na co wskazuje data r. 1530 umieszczona na portalu od strony dziedzińca. Zamek został uszkodzony w czasie wojen kozackich w r. 1648. Wkrótce potem odbudował go i rozbudował kasztelan halicki Aleksander Cetner, żonaty z Anną Zamoyską. W r. 1672 zamek został zdobyty przez Turków. Budwola przetrwała niemal w pierwotnym kształcie do początku w. XX, kiedy to został pieczołowicie odnowiony przez austriackiego, a później – także polskiego generała Roberta Lamezana-Salinsa. Wnętrze uzyskało wówczas bogate wyposażenie. Upadek zamku nastąpił w czasie I wojny światowej podczas ostrzału artyleryjskiego Rosjan w r. 1914. Po wojnie generał Lamezan-Salins przystąpił do kolejnej odbudowy (ukończona 1926), której świadectwem są m.in. zachowane do dnia dzisiejszego neobarkowe, łamane dachy baszt. Ostatnią właścicielką zamku w Świrzu była córka generała Irena, który wyszła za mąż za generała Tadeusza Komorowskiego, pseudonim „Bór” – dowódcę Armii Krajowej, a po wojnie premiera rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. W czasie II wojny światowej i w okresie powojennym zamek uległ ponownej dewastacji. Od r. 1975 w odnawianym sukcesywnie zamku funkcjonował dom wczasowy Lwowskiego Związku Architektów. Od r. 2018 zamkiem zarządza Centrum Kulturalne „Zamek Świrz”.

Film zrealizowany w ramach projektu „Polska i Ukraina. Śladami historycznego dziedzictwa” współfinansowanego ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w ramach konkursu „Współpraca w dziedzinie dyplomacji publicznej–2018”.

W ramach projektu powstało ponad 100 krótkich produkcji filmowych poświęconych wybranym obiektom dziedzictwa architektonicznego, które znajdują się na terenie Ukrainy i powstały w okresie dawnej Rzeczypospolitej. Na liście ponad setki miejsc, które zostały sfilmowane znalazły się twierdze, pałace, kościoły i in. W pracę przy tworzeniu filmów zaangażowano polsko-ukraiński zespół, w skład którego weszli historycy, publicyści, dziennikarze, organizacje pozarządowe oraz młodzież.

Realizatorzy projektu: