We wrześniu 2022 r. w ramach obchodów Roku Romantyzmu Polskiego na skwerze Sirvydasa w Wilnie stanie rzeźba Adama Mickiewicza. Jest to kopia pomnika Poety w skali 1:2, stworzona według projektu rzeźbiarza Zbigniewa Pronaszki z 1922 r. Architektem współczesnej rzeźby jest Tomas Valentinaitis, rzeźbiarzami – Vėjas Aliukas i Matas Janušonis („Abrakadabra dirbtuvės“).  

Historia pomnika Adama Mickiewicza

Pomysł postawienia w Wilnie pomnika poety wzbudzającego patriotyczne uczucia zarówno pośród Polaków, jak i Litwinów – Adama Mickiewicza – pojawił się już w połowie XIX wieku. Z powodu ówczesnych realiów politycznych urzeczywistnienie tej idei było niemożliwe. Sytuacja zmieniła się jednak po pierwszej wojnie światowej, rozpadzie Imperium Rosyjskiego i przyłączeniu Wilna do Polski.

Polskie społeczeństwo międzywojennego Wilna było niezwykle poruszone kwestią postawienia pomnika jednemu z najwybitniejszych wileńskich poetów. Mickiewicz bez wątpienia powinien zostać uhonorowany w mieście, z którym był tak blisko związany, w którym studiował i spędził młodość. Jednak szybko ta kwestia stała się  źródłem wielu żywych dyskusji i wymian sprzecznych opinii pośród wilnian.

W 1923 roku krakowski rzeźbiarz Zbigniew Pronaszko zaproponował, żeby zaprojektowana przez niego rok wcześniej rzeźba stanęła na Placu Ratuszowym w Wilnie: dwunastometrowy poeta miałby zostać odlany z brązu lub mosiądzu. Niestety, propozycja artysty została odrzucona jako zbyt modernistyczna i niepasująca stylem do okolic Placu Ratuszowego.

W tym samym czasie utworzono komitet wojskowy. Miał on na celu doprowadzenie do postawienia w Wilnie rzeźby Mickiewicza. Komitet przystanął na pomysł Pronaszki i w 1924 roku zrobiona z otynkowanych desek makieta pomnika zaprojekowanego przez rzeźbiarza stanęła na prawym brzegu Wilii, obok dzisiejszego Pałacu Sportu.

Zdaniem niektórych modernistyczna rzeźba był szpetna, zdaniem innych – wyjątkowo trafnie odzwierciedlała ówczesne znaczenie poety. Dzieło Pronaszki przyciągało wzrok mieszkańców Wilna dłużej niż rok – na brzegu Wilii stała aż do 1939 roku. Dopiero wtedy zdecydowano o demontażu makiety ze względu na jej zły stan. Chęć postawienia pomnika Mickiewicza żyła również po 1924 roku, zorganizowano dwa konkursy, jednak szansę na urzeczywistnienie tego pomysłu zaprzepaścił wybuch drugiej wojny światowej. Pomnik poety znajdujący się obok kościołów św. Anny i Bernardyńskiego został postawiony dopiero w 1984 roku. Jego autorem był rzeźbiarz Gediminas Jokūbonis.

Organizartorzy: Instytut Polski w Wilnie, Muzeum m. Wilna

LT – Adomo Mickiewicziaus paminklo istorija

ENG – History of a monument to Adam Mickiewicz