O początkach polskiego plakatu
(…) Plakat jako forma wizualnej komunikacji jest jednym z najbardziej interesujących mediów wykorzystywanych w XX wieku. Z jednej strony, jego kolejne odsłony można analizować pod względem formalnym, poszukując w nim charakterystycznej dla danego momentu historycznego estetyki, czy śledząc następujące w kolejnych latach przeniesienia na poziomie ikonograficznym, z drugiej natomiast, biorąc pod uwagę funkcję i kierowany do określonej grupy odbiorców przekaz, mamy szansę wzbogacić swoją wiedzę na temat społeczeństwa o nowy, wizualny kontekst. (…)
Nowa sytuacja społeczno-polityczno-kulturalna, związana z odzyskaniem przez Polskę niepodległości w 1918 roku, była bodźcem do działania w każdej dziedzinie życia. Sprzyjała również komunikacji ze społeczeństwem. A także w związku z tym rozwojowi sztuki ulicy, która w przeciwieństwie do intelektualnej sztuki awangardowej posługiwała się zrozumiałym językiem i czytelnym symbolem. (…)
W latach międzywojennych widoczne było nieustanne ścieranie się tendencji tradycyjnego realizmu. Dekorowanego polskimi motywami ludowymi, z działaniami i założeniami ruchów awangardowych. Poszukiwanie języka nowoczesności. Eksperymenty z formą, tak modne w dwudziestoleciu, nie znajdowały zrozumienia wśród użytkowników. Wpływało to na trudną sytuację materialną artystów i zainteresowanie innymi sposobami dotarcia do odbiorcy, Jedną z dróg wyjścia z impasu było uprawianie sztuki użytkowej. (…)
Od początku lat dwudziestych wykonano wiele plakatów podejmujących tematykę związaną z tworzącym się państwem polskim. Druki te towarzyszyły wszelkim akcjom charytatywnym i społecznym oraz zapraszały na wydarzenia kulturalne o różnym charakterze. Obok prac czysto agitacyjnych, powstawały także dzieła odwołujące się do uczuć patriotycznych i tradycji narodowych. (…) Plakat polski w tym czasie odznaczał się różnorodnością i brakiem obowiązującej wspólnoty doktrynalnej w zakresie stosowanych środków formalnych. Niewątpliwie był to okres poszukiwań metod komunikacji z widzem. Artyści czerpali inspiracje z eksperymentów malarskich oraz, a może przede wszystkim, z osiągnięć grafiki i ilustracji książkowej, rozwiązań graficznych czasopism czy stylistyki exlibrisu. Charakterystyczne dla tego czasu były dosłowność i realizm przedstawienia połączone z narracyjnością. Plakaty z wczesnych lat dwudziestych uderzają nagromadzeniem szczegółów, rysunkową precyzją i swego rodzaju komiksowością. Realistyczny obraz zostaje związany z konkretnym hasłem podkreślającym jego znaczenie, choć równie dobrze mógłby on funkcjonować samodzielnie jako rysunek czy ilustracja. Z biegiem czasu pojawiła się również potrzeba unowocześnienia formy i języka plakatu z jednoczesnym zachowaniem ikonograficznych cech rodzimych. Polska sztuka ludowa została poddana syntezie i uproszczonej stylizacji utrzymanej w duchu art déco, co stworzyło nową jakość w projektach z zakresu grafiki użytkowej. (…)
W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku grafika użytkowa rozwijała się pod mecenatem rządu, który wspierał wiele inicjatyw na rzecz sportu, nauki, oświaty i sztuki. W 1925 roku odbyła się w Paryżu Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu, gdzie zabłysnęli polscy projektanci, zdobywając w sumie 172 nagrody. Na wystawie znalazły się również plakaty 19 polskich grafików, wśród których realizacje Tadeusza Gronowskiego i Zofii Stryjeńskiej otrzymały nagrodę grand prix w dziale Art Publicitare. […] Lata trzydzieste można nazwać okresem, w którym polski plakat osiąga swój styl „dojrzały”.
(Polski plakat propagandowy dwudziestolecia międzywojennego w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie. Opracowała Monika Schmeichel-Zarzeczna. Archiwum Państwowe w Lublinie. Lublin 2014, ss. 160 (Ikonoteka Lubelska t. 3)
