Gdy w 1918 roku odradzała się niepodległa Polska, jej istnieniu zagroziła Rosja Sowiecka, która, głosząc samostanowienie narodów, w rzeczywistości chciała przemocą narzucić światu totalitarną ideologię komunistyczną. Polska stanowiła pierwszy etap na drodze dalszego podboju.
O przyszłości nie tylko Polski, ale i całej Europy przesądziła jednak w sierpniu 1920 roku zwycięska dla wojsk polskich Bitwa Warszawska 1920 roku, która oznaczała nie tylko klęskę Armii Czerwonej, ale także zahamowanie sowietyzacji narodów Europy drogą zbrojnego szerzenia światowej „rewolucji proletariackiej”. Wojsko Polskie swoją determinacją i konsekwencją, dzięki talentowi naczelnego dowództwa, uratowało wówczas Europę przed wznowieniem wojennej pożogi. Jego straty w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920 były, jak na ówczesne warunki, wysokie: 100 tysięcy zmarłych, poległych i zaginionych oraz drugie tyle rannych.
Odparcie ataku wojsk bolszewickich na stolicę Polski miało przełomowe znaczenie dla utrwalenia niepodległej Polski i innych nowopowstałych państw narodowych w Europie Środkowej. Oddaliło to możliwość załamania się systemu wersalskiego i dało Europie szansę na próbę pokojowej egzystencji międzynarodowej.
Bitwa Warszawska niesie ze sobą uniwersalne przesłanie o konieczności przeciwstawiania się dyktaturom i skuteczności poświęceń w obronie wolności.
Angielski dyplomata, członek Misji Międzysojuszniczej w Warszawie i świadek wydarzeń w sierpniu 1920 roku, lord Edgar Vincent D’Abernon opisał je następnie w książce, którą zatytułował „Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata. Pod Warszawą 1920” (The Eighteenth Decisive Battle of the World. Warsaw, 1920) i skomentował słowami: „Współczesna historia cywilizacji zna mało wydarzeń posiadających znaczenie większe od bitwy pod Warszawą w roku 1920. Nie zna zaś ani jednego, które byłoby tak niedocenione”.
Wsparcie Węgier dla Polski
w wojnie polsko-bolszewickiej
Węgry były jednym z państw, które udzieliły Polsce praktycznej pomocy wojskowej podczas wojny polsko-bolszewickiej. Już w listopadzie 1918 r. kilkudziesięciu Węgrów, byłych żołnierzy Legionów Polskich zgłosiło się do armii polskiej.
8 lipca 1920 r. Minister Obrony Węgier, István Sréter, polecił przekazać Polsce zapasy amunicji armii węgierskiej. Rząd Pála Telekiego na własny koszt dostarczył Polsce miliony naboi do karabinów, kilkanaście tysięcy pocisków artyleryjskich i karabinów oraz kilkaset kuchni polowych. W lipcu 1920 r. przeszło przez Węgry około 400 transportów z krajów zachodnich, z materiałami wojennymi dla Polski. 12 sierpnia 1920 r., gdy rozpoczynały się walki o Warszawę, Węgrzy przesłali koleją 22 mln naboi do karabinów systemu „Mausera”.
Szczególnie godny podkreślenia jest udział Węgrów w wojnie w szeregach Wojska Polskiego. Kilkudziesięciu Węgrów, byłych żołnierzy Legionów Polskich, już w listopadzie 1918 r. zgłosiło się do armii polskiej, m.in.: płk. Ferdynand Smazsenki (następnie używał nazwiska Taróczy), ks. Károly Subik, por. Miklós Hunyadi, który za bohaterstwo w Bitwie Warszawskiej został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. József Gobert Somssich, rotmistrz 10. Pułku Ułanów Litewskich, za zasługi wojenne został awansowany na stopień pułkownika. Do służby w Wojsku Polskim przyjęto również m.in.: rotmistrza Kálmana Rátza, płk. Jenó Issekutza i ppłk. Artura Boula, który zginął w październiku 1920 r. Odznaczył się także legionista, mjr Mihály Lipcsey-Steiner. Podczas wyprawy kijowskiej, w maju 1920 r., ciężko ranny został Rudolf Klemens, po wojnie oficer Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Symbolem polsko-węgierskiego braterstwa broni jest kpt. Emanuel Korompay, który po wojnie pozostał w Polsce. W 1939 r. został zmobilizowany i dostał się do sowieckiej niewoli. W kwietniu 1940 r. rozstrzelano go w Charkowie. Jego postać upamiętnia tablica na Budynku Porektorskim na kampusie Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie przed II wojną światową mieściła się Katedra Filologii Węgierskiej. Ponadto dla uhonorowania pomocy Węgier dla Polski w 1920 r., 22 marca 2011 r., na ścianie frontowej budynku Komendy Garnizonu Miasta Stołecznego Warszawa, odsłonięto tablicę pamiątkową.
W Bitwie Warszawskiej po stronie polskiej walczyło kilkuset ochotników węgierskich.
Zdjęcie: Gen. Nándor Taróczy, inicjator transportu materiałów wojennych z Europy Zachodniej do Polski, fot. w: Dwa bratanki. Dokumenty i materiały do stosunków polsko-węgierskich 1918-1920, wybór i oprac. E.L. Varga, Warszawa 2016, s. 760. Zdjęcie udostępnione za zgodą autora i rodziny Nándora Taróczy’ego.
