Były to aktywistki, redaktorki, konspiratorki, kurierki czy organizatorki podziemnych struktur – kobiety, które w znacznym stopniu przyczyniły się do upadku totalitarnego systemu, ale o których historia często zapominała. Wystawa przedstawia ich odwagę i codzienną walkę o wolność, która toczyła się w domach, na ulicach i w redakcjach wydawnictw podziemnych. Przypomina również konkretne bohaterki, w tym dysydentki z polskiej, słowackiej i czeskiej opozycji (m.in. Anna Walentynowicz, Marta Kubišová, Ewa Ossowska, Ľudmila Pastierová, Zuzana Bartošová, Joanna Duda-Gwiazda, Hana Ponická, Ewa Kubasiewicz, Zdena Tominová, Zofia Romaszewska, Anna Šabatová, Elżbieta Szczepańska, Mária Sládkovičová, Jadwiga Chmielowska, Dorota Šimeková, Barbara Sadowska, Alina Pienkowska, Bernadeta Pánčiová, Ewa Kulik, Ivanka Hyblerová, Barbara Labuda i in.), które swoją wytrwałością, siłą moralną i poczuciem współodpowiedzialności przyczyniły się do zmian, których symbolem jest rok 1989.

Jest to projekt autorski, który jest wynikiem udanej współpracy Instytutu Polskiego w Bratysławie i Instytutu Polskiego w Pradze. Kuratorką wystawy i autorką tekstów o polskich dysydentkach jest polska dokumentalistka, pisarka i kuratorka Marta Dzido – autorka jednego z pierwszych filmów o kobietach w ruchach walczących podczas komunizmu o wolność pt. Solidarność według kobiet (2014, 103 min). Film dokumentalny opowiada historie kilku odważnych Polek, które swoją mądrością, determinacją i zaangażowaniem przyczyniły się w latach 80. do zmian politycznych w Polsce, a elementem łączącym film jest sama reżyserka i narratorka Marta Dzido, która w filmie poszukuje miejsca dla kobiet w historycznej narracji o walce o wolność.

Nad koncepcją i tekstem wystawy współpracowali eksperci ze Słowacji i Czech – Oľga Gyárfášová, Zuzana Luprichová, Soňa Gyarfášová, František Neupauer, Marcela Linková i Naďa Straková. Współpracę koordynowała Lucie Zakopalová z Instytutu Polskiego w Pradze. Partnerami wystawy są słowacki Instytut Pamięci Narodu, Słowackie Muzeum Narodowe – Muzeum Historyczne, czeski Instytut Badań nad Reżimami Totalitarnymi oraz Muzeum Pamięci XX Wieku.

Ważnym elementem wystawy jest jej charakterystyczny wygląd, który stworzyła graficzka Marta Miara (Instytut Polski w Bratysławie). Motyw rozświetlonego okna w bloku mieszkalnym niesie symbolikę światła nadziei, lecz także ciężaru ciemności. Na poszczególnych planszach pojawiają się „szwy”, które autorka projektu graficznego wykorzystała jako metaforę łączenia i „zszywania” rozdartego przez totalitaryzm społeczeństwa, ale jednocześnie jako odniesienie do roli kobiet w łączeniu społeczności – od dysydenckich i kościelnych po ekologiczne i młodzieżowe. Dzięki swojej kolorowej oprawie wizualnej wystawa nawiązuje również do radości, o której często mówią same dysydentki – radości z wolności i wspólnoty, jaką dawało im zaangażowanie w ruch oporu, oraz do przesłania, że ich odwaga i wytrwałość przyczyniły się do wydarzeń z 1989 roku.

Wydarzenia towarzyszące pozwolą jednocześnie głębiej spojrzeć na tematy poruszane przez wystawę. 12 listopada br. o godz. 18:00 w Klubie pod Lampą odbędzie się dyskusja poświęcona wystawie i kobietom, które swoimi działaniami ukształtowały historię oporu przeciwko totalitaryzmowi. Uczestnicy – Judita Stempelová, członkini podziemnego kościoła i redaktorka wydawnictwa podziemnego „Religia i współczesność”, Ľudmila Pastierová, dysydentka i pracowniczka Instytutu Pamięci Narodu oraz František Neupauer, historyk Instytutu Pamięci Narodu oraz współautor wystawy – przedstawią swoje doświadczenia oraz poglądy na rolę kobiet w ruchu dysydenckim. Dyskusję poprowadzi Patrik Dubovský (IPN) i odbędzie się ona w ramach Festiwalu Wolności.

Kilka dni później, 20 listopada br. o godz. 18:00 w Instytucie Polskim w Bratysławie, odbędzie się debata na temat książki Oľgi Gyárfášovej „Jak żyliśmy w latach normalizacji”, która poprzez rozmowy z dziesięcioma kobietami przedstawia codzienność życia w okresie braku wolności. W dyskusji wezmą udział Zuzana Bartošová, Ľudmila Pastierová i Oľga Gyárfášová, a poprowadzi ją Jana Cviková z wydawnictwa ASPEKT, w którym ukazała się ta książka.

Wystawa „Codzienna odwaga” została jednocześnie otwarta w Czechach – 12 listopada br. o godz. 19:00 w Bibliotece Václava Havla w Pradze, gdzie odbędzie się także dyskusja pt. Zniknęły? Dyskusja o kobietach w polskiej i czechosłowackiej opozycji antykomunistycznej.

Temat codziennej odwagi kobiet pojawi się również w przygotowywanym odcinku podcastu Historia (prowadząca Agáta Šústová Drelová), który powstaje we współpracy ze słowackim magazynem Historická revue, a który będzie opublikowany w niedzielę 16 listopada br.