Бруна Шульц (1892-1942) нарадзіўся ў Драгобычы, невялікім мястэчку на захадзе Украіны, непадалёк ад Львова, і правёў там амаль усё сваё жыццё. Ён неахвотна з’язджаў з Драгобыча. А калі пакідаў родны горад, то рабіў гэта рэдка і ненадоўга. Ён лічыў яго цэнтрам свету, быў яго руплівым назіральнікам і апынуўся выдатным “летапісцам”. Яго творчасць як літаратурная, так і мастацкая поўніцца драгобычскімі рэаліямі. На старонках апавяданняў можна сустрэць апісанні галоўных вуліц і вядомых будынкаў мястэчка, а таксама выявы яго жыхароў.

Цынамонавыя крамы

“Цынамонавыя крамы” – гэта назва зборніка (1934), назва апавядання ў зборніку і назва месца, згаданага ў аповедзе. Гэтыя крамы месцяцца ў цэнтры мястэчка, дзе жыве галоўны герой.

Зборнік расказвае гісторыю сям’і гандляра з невялікага галіцкага мястэчка, у якім лёгка можна ўгледзець падабенства з Драгобычам, родным горадам пісьменніка. Гэтай гісторыі аўтар надаў міфічнае вымярэнне, чаму спрыяе шульцаўская вобразная сістэма: нярэдка візуальная, анірычная (напрыклад, часты матыў лабірынта). Такім чынам, як адзначыў Ежы Яжэмбскі, гэта “рэальнасць міфалагізаваная, апрацаваная ўяўленнем, па-мастацку дэфармаваная і ўзбагачаная ўсімі магчымымі алюзіямі або адсылкамі да іншых літаратурных твораў, да вялікіх міфаў і іншых, больш экзатычных сфер рэальнасці”.

Аўтар выклаў свае прынцыпы ў прадмове, напісанай для магчымага нямецкага выдаўца:

У гэтай кнізе была зробленая спроба атрымаць гісторыю пэўнай сям’і, пэўнага дома ў правінцыі не на падставе іх рэальных элементаў, падзей, характараў або рэальных лёсаў, а праз пошукі па-над імі міфічнага зместу, сэнсу канчатковай гісторыі.

Адна з самых важных фігур у кампазіцыі твора – гэта бацька: ён не толькі галава сям’і, гандляр, што трымае краму з тканінамі на плошчы, але і шалёны эксперыментатар, надзелены надзвычайнымі здольнасцямі Дэміург, які жыве на мяжы жыцця і смерці, свету рэальнага і нерэальнага. Незалежна ад літаратурнага захаплення вобразам бацькі, героем апавяданняў і адначасова апавядальнікам, з’яўляецца Юзаф. У вобразе гэтага хлопца, які з дзіцячым захапленнем даследуе навакольны свет, выразна адлюстроўваюцца рысы самога Шульца.

Шульц аперуе надзвычай арыгінальнай, багатай мовай, поўнай “разнастайных, эксцэнтрычных шэрагаў метафар”. Метафары маюць розныя функцыі: пісьменнік, напрыклад, ажыўляе свет людзей або прадстаўляе людзей у выглядзе жывёл. Карыстаецца нагрувашчанымі складанымі сказамі, запазычанымі словамі, забытымі, старасвецкімі выразамі, а таксама навуковымі тэрмінамі.

Мастацкія дасягненні Шульца адносна сціплыя колькасна, але надзвычай багатыя якасна – з пункту гледжання закранутых праблем. Гэта два тамы апавяданняў – “Цынамонавыя крамы” і  “Санаторый пад Клепсідрай”, а таксама некалькіх твораў, не ўключаных пісьменнікам у першыя кнігі згаданых зборнікаў.

На беларускую мову зборнік “Цынамонавыя крамы” пераклалі Кірыл Ільніцкі і Сяргей Шупа.

Бруна Шульц таксама шмат маляваў, пакінуўшы па сабе шэраг графічных прац і фрэскі ў сваім драгобычскім доме.

Пачытаць зборнік апавяданняў “Цынамонавыя крамы” можна тут.

Магчымасць пагартаць першае выданне – тут.

Аўдыёкніга “Цынамонавыя крамы”.

Цыкл лекцый “Таямнічы свет Шульца”.

Вялікі партал, прысвечаны Бруна Шульцу: мастацкія і літаратурныя творы, пераклады, дакументы, бібліяграфія.

Матэрыялы: Culture.pl; Jerzy Jarzębski, Prowincja centrum. Przypisy do Schulza, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.

 Пераклад і апрацоўка цытаты на пачатку: Бібліятэка Польскага Інстытута ў Мінску.

Ілюстрацыя: Бруна Шульц “Цынамонавыя крамы”.