Specjalnie z okazji stulecia urodzin Świętego Jana Pawła II Biblioteka online przygotowała krótki przegląd jego twórczości poetyckiej i dramaturgicznej. 

Twórczość poetycka już od wczesnej młodości odgrywała w życiu Karola Wojtyły istotną rolę. Wiersze zaczął tworzyć w gimnazjum, pisząc balladę romantyczną Miłosny list oraz poemat Śmierć Barbary.

Mówiąc o poezji, przede wszystkim trzeba wyraźnie zaznaczyć, że w życiu Karola Wojtyły odgrywała ona rolę bardzo intymną. Po okresie młodzieńczym, z którego to okresu autor bardzo długo nie chciał ponownie drukować swej twórczości, pozostałe poematy publikował wyłącznie pod pseudonimami: Andrzej Jawień, A.J., Stanisław Andrzej Gruda i Piotr Jasień. Pieśń o Bogu ukrytym ukazuje się anonimowo po wojnie, i autor pozostaje nieznany aż do publikacji w 1998 roku, a Renesansowy psałterz (dedykowany zmarłej matce) ukazuje się drukiem dopiero w 18 lat po wyborze metropolity krakowskiego na papieża. Pierwsze i z woli Jana Pawła II niepełne wydanie wierszy i dramatów pod jego nazwiskiem ukazuje się dopiero w 1980 roku. Intelektualny i duchowy rozwój Karola Wojtyły szybko ukazuje mu niedoskonałość juwenaliów. Ambitna próba łączenia różnych wątków tradycji narodowej, chrześcijaństwa oraz antyku w manierze młodopolskiej i skamandryckiej jest dziś głównie interesująca jako zapis poszukiwań, trosk i fascynacji młodego Karola Wojtyły. Po drugie, dojrzały już autor bardzo wyraźnie zdaje sobie sprawę, że uprawianie poezji jako powołania wymaga poświęcenia jej całego życia. Dlatego Jan Paweł II przy okazji powtarzał: Poezja to wielka Pani, której trzeba się całkowicie poświęcić. Obawiam się, że nie byłem wobec niej zupełnie w porządku.

Twórczość dramatyczna

Decyzję Karola Wojtyły o napisaniu dramatu Brat naszego Boga (1945) poprzedziła wieloletnia fascynacja teatrem. Uczeń Karol Wojtyła nie tylko grał w teatrze szkolnym (wystawiającym takie sztuki jak Antygona czy Śluby panieńskie), ale też jeździł do Krakowa na wszystkie premiery teatralne. Potem grał w amatorskim Teatrze Powszechnym w Wadowicach, w „Studiu 39” – szkole dramatycznej prowadzonej przez Krakowską Konfraternię Teatralną, i wreszcie – w najważniejszym dlań Teatrze Rapsodycznym, założonym przez Mieczysława Kolarczyka. W tym ostatnim teatrze Wojtyła występował głównie w czasie wojny także jako kleryk (w październiku 1942 r. rozpoczął studia teologiczne na tajnych kompletach Wydziału Teologicznego UJ), aż do chwili, gdy ze względu na bezpieczeństwo, w sierpniu 1944 r., na polecenie abp. Sapiehy zamieszkał w Domu Arcybiskupów Krakowskich. Był to teatr specyficzny – teatr słowa. Karol Wojtyła pisał o nim: Przewaga słowa nad gestem przywraca pośrednio myśli przewagę na ruchem i odruchem w człowieku. Okazuje się przy tym, że myśl bynajmniej nie jest zastojem, ale ma ona swój własny ruch. Właśnie ten ruch myśli, dynamikę myśli, chwyta żywe słowo i czyni ją zalążkiem działania. Warto dodać, że w tym konspiracyjnym w czasie niemieckiej okupacji teatrze Karol Wojtyła, ryzykując życiem, wziął udział w stu kilkudziesięciu tajnych zebraniach, próbach i premierach. 

Ta fascynacja słowem była też inspiracją do podjęcia własnej twórczości poetyckiej i dramatopisarskiej. Jeżeli pominiemy bardzo wczesne młodzieńcze utwory Karola Wojtyły jest on autorem trzech dojrzałych dramatów: Brat naszego Boga (1945–1950, opublikowany dopiero w 1979 r.), Przed sklepem jubilera. Medytacje o sakramencie małżeństwa (1960) oraz Promieniowanie ojcostwa (1964, opublikowany w poszerzonej wersji w 1979 roku pod pseudonimem: Stanisław Andrzej Gurda). Wszystkie te sztuki mają refleksyjny charakter i niekiedy bliższe są filozoficznemu traktatowi niż dramatowi klasycznemu. Sam autor tak komentował swą twórczość po napisaniu Przed sklepem jubilera: Już od dłuższego czasu próbowałem «stylu rapsodycznego», który wydaje mi się raczej służyć medytacji niż dramatowi. Komentatorzy zauważą, że jest to raczej swoiste kolisko monologów położonych obok siebie, niż tradycyjny teatralny dialog. Stąd nazywano je często dramatami wnętrza.

“Brat naszego Boga” to sztuka o malarzu Albercie Chmielowskim, który poszukując Boga odkrywa drogę świętości i ofiaruje swoje życie najuboższym. Karol Wojtyła koncentruje się na podwójnym egzystencjalnym rozdarciu głównego bohatera – wyborze pomiędzy powołaniem artysty a oddaniem swego życia ludziom z marginesu, oraz pomiędzy radykalną, rewolucyjną reakcją na niesprawiedliwość społeczną a postawą miłosierdzia. 

Przed sklepem jubilera. Medytacja o sakramencie małżeństwa przechodząca chwilami w dramat rozważa problemem miłości małżeńskiej, która nadaje sens ludzkiemu życiu. Trzy pary małżeńskie nie dialogują ze sobą, lecz wygłaszają monologi, ukazując kryzysy i zmagania prowadzące do wewnętrznej dojrzałości.

Promieniowanie ojcostwa ma podtytuł Misterium. Głównym tematem sztuki jest dojrzewanie do ojcostwa – wewnętrzna duchowa wędrówka głównej postaci dramatu. Adam, aby przyjąć ojcostwo i doń dojrzeć, musi przekroczyć swą samotność i przyjąć doświadczenie dziecka. Adamie przyjmij promieniowanie ojcostwa, Adamie – stań się dzieckiem. Bez przyjęcia z miłością dziecka w sobie nie jest możliwe prawdziwe ojcostwo.

Spektakle na podstawie sztuk Karola Wojtyły wystawiane były wielokrotnie na deskach polskich scen teatralnych. Na podstawie sztuki „Brat naszego Boga” Krzysztof Zanussi nakręcił film fabularny.

Doświadczenie aktorskie, dobry głos i świetna dykcja pomagały Janowi Pawłowi II w docieraniu do tłumów wiernych. Przez cały pontyfikat papież bardzo chętnie przyjmował na prywatnych audiencjach ludzi teatru, żywo dyskutując o aktorstwie i roli teatru w budowaniu moralnego ładu.

Papież Jan Paweł II jest też znany z głębokich prac teologicznych: Miłość i odpowiedzialność, Personalizm tomistyczny, Etyka i teologia moralna, Osoba i czyn, Rozważanie o śmierci oraz inne.

Utwory poetyckie Karola Wojtyły są dostępne do przeczytania na stronie poezja.org.

Na stronie czasopisma Nasza wiara możemy znaleźć wiersze Karola Wojtyły w białoruskim tłumaczeniu Alaksieja Czobata і poemat Tryptyk rzymski (Medytacje) w tłumaczeniu Danuty Biczel.

Według wydania: o. Maciej Zięba OP, Jestem z Wami: kompendium twórczości i nauczania Karola Wojtyły – Jana Pawła II, Wydawnistwo M, Kraków 2010.