Wirtualna wystawa „Karol Hiller – nowe widzenie i misteria materii”.
ESEJ „KAROL HILLER – NOWE WIDZENIE I MISTERIA MATERII”
- Karol Hiller, Anioł, 20 VII 1920, tempera, tektura, 30,5 x 18,5 cm
- Karol Hiller, Tkacz, ok. 1922, tempera, deska, 25,2 x 17,2 cm
- Karol Hiller, Św. Sebastian, 1931 litografia barwna, papier, 43,4 x 27,8 / 60 x 42 cm
- Karol Hiller, Kompozycja heliograficzna (XXXII), 1938, heliografika, papier fotograficzny, 40 x 30 cm
- Karol Hiller, Szofer, 1922-1924, litografia, papier, 16 x 11 / 21 x 15 cm
- Karol Hiller, Łódź fabryczna (Fabryka), 1922, Linoryt, papier 18 x 23 /28 x 33 cm
- Karol Hiller, Podwórze w Łodzi (Zaułek fabryczny. Domy, Trąby), 1922, linoryt, papier, 22,2 x 14 /28 x 21
- Karol Hiller, Fabryki, 1929, olej, papier na tekturze, 48 x 36 cm
- Karol Hiller, Fabryka, 1930, gwasz, papier, 43 x 31 cm
- Karol Hiller, Robotnicy, ok. 1938ꟷ1939 olej, płótno, 61 x 90 cm
- Караль Хілер Дошка 0 (Кампазіцыя 0), 1928 алей, станіёль, фанера, 120 x 47 см
- Караль Хілер Дошка са спіраллю (Кампазіцыя са спіраллю), 1928 алей, гіпс, лак, метал, дошка, 120 x 47 см
- Karol Hiller, Plakat „Bal kostiumowy”, 1927, litografia barwna, papier, 94,6 x 63 cm
- Karol Hiller, Kompozycja BA 220, 1937,tempera, sklejka, 44 x 36 / 57 x 48 cm
- Karol Hiller, Kompozycja 215A, 1936, Tempera, sklejka, 44 x 35 / 59 x 48 cm
- Karol Hiller Płaskorzeźba konstruktywistyczna, 1934, sgraffito, 142,5 x 144 cm
- Karol Hiller, Walce, ok. 1938-1939 olej, tektura, 50 x 69 cm
- Karol Hiller, Deszcz, 1934, olej, płótno, 86,3 x 64,8 cm
- Karol Hiller, Kompozycja pejzażowa, 1934, Gwasz, papier, 31 x 23,8 cm
- Karol Hiller, Promień, 1933, olej, płótno, 120,5 x 60 cm
- Karol Hiller, Kompozycja (Szkic temperowy), 1929, tempera, papier, 23,3 x 14
- Karol Hiller, Zagłębie, 1933, Tempera, sklejka, 49 x 36 cm
- Karol Hiller, Embrion, 1933, olej, płótno, 66 x 48,5 cm
- Karol Hiller, Kompozycja (abstrakcyjna), ok. 1938-1939, olej, tektura, 70 x 50 cm
- Karol Hiller, Kompozycja heliograficzna (II), ok. 1928-1930, heliografika, papier fotograficzny, 8,7 x 11,6 cm
- Karol Hiller, Kompozycja heliograficzna (III), ok. 1928-1930, heliografika, papier fotograficzny, 9 x 11,6 cm
- Karol Hiller Kompozycja heliograficzna (V), przed IX 1934 heliografika, papier fotograficzny, 23 x 18 cm
- Karol Hiller, Kompozycja heliograficzna (IX), ok. 1934, heliografika, papier fotograficzny, 39,5 x 29,5 cm
- Karol Hiller Kompozycja heliograficzna (XI), przed IX 1934 heliografika, papier fotograficzny, 39,2 x 29,3 cm
- Karol Hiller, Kompozycja heliograficzna (XXXVII). Z podziałką, 1939 heliografika, papier fotograficzny, 30,5 x 21 cm
- Karol Hiller, Na krze, ok. 1938-1939 olej, tektura, 70,5 x 50 cm
- Karol Hiller, Kompozycja heliograficzna (XXXIX).Romantycy, ok. 1932-34, heliografika, papier fotograficzny, 23,6 x 18 cm
- Karol Hiller, Kompozycja heliograficzna (XXVI), ok. 1938, heliografika, papier fotograficzny, 39,9 x 29,9 cm
- Karol Hiller, Kompozycja heliograficzna (XXXIV), ok. 1939, heliografika, papier fotograficzny, 40 x 30 cm
- Karol Hiller, Kompozycja heliograficzna (XLVI). Z figurami, 1939, heliografika, papier fotograficzny, 39,7 x 29,6 cm
Karol Hiller (1891-1939) to jedna z ciekawszych postaci awangardy artystycznej okresu dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. Malarz, grafik, rysownik, projektant i wynalazca autorskiej techniki graficznej – heliografiki, łączył w swojej twórczości inspirację malarstwem prawosławnych ikon oraz nowoczesnych kierunków artystycznych: kubizmu, konstruktywizmu, a nawet surrealizmu.
O wyrazie twórczości Karola Hillera zadecydowały studia w Akademii Sztuk Pięknych w Kijowie w pracowni Mychajło Bojczuka, które odbył po I wojnie światowej. Oddziaływanie bizantyńsko-ruskiej tradycji malarstwa przejawiało się u niego tworzeniem prac kojarzących się z tablicowym malarstwem religijnym, często niemal monochromatycznych i wykorzystujących uproszczone, hieratyczne, zmonumentalizowane, a czasem nawet dekoracyjne formy. Poza odwołaniem natury formalnej, istotne było też przesycenie przedstawień symboliką i treściami duchowymi. Na początku wprost religijnymi w temacie (I poł. lat 20.), później ukazującymi zjawiska przyrodnicze jako metafizyczne siły przyrody, niemal efekty działania praw kosmicznych (lata 30.).
W latach 20. do istotnych przedsięwzięć Karola Hillera należała też współpraca z łódzką Sceną Robotniczą i Witoldem Wandurskim, dla którego zilustrował tomik poezji o łódzkiej tematyce Sadze i złoto. Przygotowane litografie ukazywały blaski i cienie życia w fabrycznej metropolii, zarówno codzienną pracę, jak i biedę ulicy. Temat powracał też w późniejszych grafikach i obrazach artysty, jak w pracy Robotnicy (ok. 1938-1939), ukazującej na pół abstrakcyjne postaci ludzi pracy.
Do najważniejszych dzieł Karola Hillera należą: Deska 0 i Deska ze spiralą z 1928 roku. Obie kompozycje zostały przez Hillera podarowane do Muzeum Sztuki w Łodzi (wówczas Muzeum Historii i Sztuki im. J. i K. Bartoszewiczów w Łodzi) na początku lat 30. To wtedy ważne miejsce w jego twórczości zajęła sztuka abstrakcyjna, o rodowodzie konstruktywistycznym, ale oscylująca na granicy metafory. Istotną rolę odgrywało też skupienie się na warstwie materialnej dzieła. Deska 0 i Deska ze spiralą są duchowym obrazem przemysłowego miasta Łodzi, określanej przez Hillera jako miasto „naturalnie” kubistyczne. Ten charakter podkreślało wykorzystanie kształtów geometrycznych i form quasi maszynowych. Jednocześnie wydłużona forma i dosłowne zastosowanie drewnianego panelu jako podłoża, a nawet użycie płatków złota, wskazywały na niemal religijny charakter wyobrażenia. Oba obrazy można zainterpretować jako „ikony” współczesności, hołd dla nowej „religii” – dynamizmu nowoczesnego miasta.
W latach 30. powstają najważniejsze programowe artykuły Karola Hillera. Pierwszy z nich to Nowe widzenie (1934) – credo artysty, w którym szukał on właściwego wyrazu dla sztuki nowoczesnej. Koncepcja ta była interesującą odpowiedzią na poszukiwania racjonalnych nurtów awangardy lat 20., artysta dopuszczał bowiem w sztuce wartości subiektywne, emocjonalne, intuicyjne, niemal duchowe. Drugi artykuł to Heliografika jako nowy rodzaj techniki graficznej (1934). To właśnie prace w tej technice na trwałe wpisały Hillera w kanon historii sztuki. Wykonanie kompozycji polegało na rysowaniu jej temperą na celuloidowej matrycy, którą następnie traktowało się jako negatyw i wyświetlało metodą stykową na papierze fotograficznym. Ta metoda dawała twórcy daleko więcej możliwości wyrazu plastycznego, niż praca z samym aparatem fotograficznym. Znanych jest obecnie czterdzieści dziewięć różnych kompozycji heliograficznych, które Hiller tworzył aż do śmierci. Ich tematyka zdominowana była przez wspomniany eksperyment plastyczny, który w swoich rezultatach zbliżał powstałe prace do obrazu metafory zjawisk w przyrodzie – ukazywał swoiste „misteria materii”. Pojawiały się w nich też elementy geometryczne, techniczne, motywy instrumentów muzycznych oraz kompozycje przedstawiające, które obrazowały surrealistyczne wizje katastrofy, upadku nowoczesnego świata i zgubę człowieka. Podobne tematy można odnaleźć też w równolegle tworzonym malarstwie.
Twórczość Karola Hillera przerwała II wojna światowa. Zginął tragicznie jako ofiara niemieckiej Intelligentz-aktzion, rozstrzelany pod Łodzią, w lućmierskich lasach, 20 grudnia 1939 roku. Parę lat później, w 1945 roku żona podarowała do Muzeum Sztuki niemal całą jego spuściznę twórczą. W tej chwili łódzkie muzeum posiada największe zbiory prac artysty.
Zamieszczony wybór dzieł stanowi reprezentatywny przegląd najważniejszych tematów i wątków realizowanych podczas dwudziestu lat jego aktywności. Paulina Kurc-Maj
O Karolu Hillerze w Muzeum Sztuki w Łodzi online (w języku polskim):
- Przewodnik po sztuce. Karol Hiller, scenariusz: Zbigniew Libera, reżyseria: Aleksandra Panisko, 7’31 ‘’, 2014, Teoria widzenia, Łódź 2016 [ link: https://zasoby.msl.org.pl/mobjects/view/1912 ]
- Dokumentacja wystawy monograficznej artysty Karol Hiller 1891-1939, zorganizowanej w 1967 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi [link: https://zasoby.msl.org.pl/mobjects/view/68 ]
- Katalog wystawy monograficznej artysty Karol Hiller 1891-1939, zorganizowanej w 1967 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi [link: https://zasoby.msl.org.pl/mobjects/view/1428 ]
- Dokumentacja wystawy monograficznej artysty Karol Hiller 1891-1939. Nowe widzenie. Malarstwo, heliografika, rysunek,grafika, zorganizowanej w 1967 roku w Muzeum Sztuki w Łodzi [link: https://zasoby.msl.org.pl/mobjects/view/865 ]
Kolekcja sztuki XX i XXI wieku Muzeum Sztuki w Łodzi jest najstarszym, a zarazem jednym z najważniejszych zbiorów sztuki nowoczesnej i współczesnej w tej części Europy. O jej unikatowości stanowią historyczny związek z awangardą oraz międzynarodowy charakter. W kręgu zainteresowania Muzeum znajduje się sztuka eksperymentalna i progresywna kształtująca tradycję nowoczesności i będąca istotnym przejawem współczesnej kultury.
Otwarcie muzeum nastąpiło w 1930 roku, a o jego profilu zadecydował depozyt a następnie dar Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.”, po raz pierwszy pokazany publiczności w 1931 roku. Kolekcja ta stanowi fenomen na skalę światową, została bowiem zainicjowana przez samych artystów, składa się wyłącznie z darów i doszło do jej ukształtowania w wyniku solidarnego działania czołowych przedstawicieli międzynarodowej awangardy.
Obecnie w Muzeum Sztuki znajdują się zespoły najbardziej reprezentatywnych dzieł najważniejszych twórców kształtujących historię sztuki polskiej ostatnich stu lat oraz bogaty zbiór prac artystów z całego świata, zarówno związanych z międzywojenną awangardą, jak i działających w okresie powojennym. Kolekcja obejmuje wszystkie formy artystycznej aktywności charakterystyczne dla XX i XXI wieku. Muzeum jest też pionierem w poszerzaniu zakresu tradycyjnego muzealniczego kolekcjonerstwa.
Muzeum Sztuki w Łodzi: https://msl.org.pl/
Zasoby Muzeum Sztuki w Łodzi: https://zasoby.msl.org.pl/