W Sandarmochu, w pobliżu Powieńca (rej. Miedwieżjegorsk) polska delegacja złożyła wieńce i zapaliła znicze pod krzyżami upamiętniającymi zamordowanych tam Polaków, a także pod pomnikami ofiar innych narodowości: Litwinów, Ukraińców, Estończyków, Finów, Niemców, Żydów, Gruzinów i in. Obecni byli przedstawiciele kilkunastu misji dyplomatycznych akredytowanych w Petersburgu. Modlitwę za pomordowanych odmówił ksiądz katolicki z Pietrozawodska. Wieniec złożono także przy pomniku ku czci budowniczych kanału Białomorsko-Bałtyckiego (Biełomorkanału) w Powieńcu.

W przeddzień pod Pietrozawodskiem, w Krasnym Borze oddano hołd ofiarom masowych represji w miejscu pochówków osób kilku narodowości rozstrzelanych tam w latach 1937–1938, m. in. przy krzyżu upamiętniającym ofiary tzw. „operacji polskiej” NKWD. W uroczystościach wzięło udział kilkoro członków karelskiej Polonii.

Międzynarodowe obchody ku czci ofiar wielkiego terroru w uroczysku Sadarmoch odbywają się co roku 5 sierpnia. W latach 1934­-1941 w masowych egzekucjach zginęło tam, jak się szacuje, od 7 do 9 tysięcy osób kilkudziesięciu narodowości i wyznań, w tym 3,5 tysiąca mieszkańców Karelii i podobna liczba byłych więźniów – budowniczych Biełomorkanała oraz 1111 więźniów tzw. etapu sołowieckiego. (Sołowieckowo łagiera specjalnowo naznaczenija). Jak dotychczas ustalono nazwiska 6911 ofiar, w tym 2154 Rosjan, 762 Finów, 676 Karelów, 496 Ukraińców. Znane są też nazwiska 212 Polaków.

O zbrodni dokonanej na tysiącach ludzi milczano przez całe dziesięciolecia. Dopiero po sześćdziesięciu latach, 1 lipca 1997 r. w głuchym lesie odkryto miejsce kaźni. Stało się to możliwe dzięki nadludzkim wysiłkom „Memoriału” z Sankt Petersburga i Moskwy, Komisji ds. Rehabilitacji Ofiar Represji Politycznych w Karelii, administracji i mieszkańców Miedwieżjegorska. Otwarcie cmentarza nastąpiło 27 października 1997 r. Wtedy także poświęcono znak pamięci o naszych Rodakach w postaci wysokiego krzyża z tablicą.

Fot. EwaZiółkowska